Suudi Arabistan’da futbol kulüplerinin milyarlarca dolarlık transfer çılgınlığının gerisinde ne var?
Dünyanın dört yanında futbol kulüpleri, Avrupa’da yaz transfer devrinde rakip kulüplerin oyuncularını transfer etmeye çalıştığını biliyor. Lakin bu yıl tüm kulüplere, Avrupa’nın ötesinde ek bir tehdit daha vardı: Suudi Arabistan.
Suudi Arabistan’da Pro Lig 1970’lerin sonlarında kuruldu. Suudi kulüpleri, agresif bir siyaset izleyerek yetenekli oyuncuları takımlarına katmaya çalışmalarıyla manşetlere çıktı. Bu yıl transfer periyodunda Suudi kulüpleri, yüksek profilli oyuncuları ülkeye çekmek için yaklaşık 1 milyar dolar harcadı. Bu periyotta sırf İngiliz kulüpleri transferde, Suudi kulüplerinden fazla para harcadı.
Üstelik bu sayı yalnızca kulüplere ödenen bonservis fiyatlarının toplamı. Oyunculara ödenen ve herkesi hayretler içinde bırakan maaşları içermiyor.
Pro Lig yetkilisi Carlo Nohra’ya nazaran bu tek seferlik bir periyot olmayacak. Suudi Arabistan hükümeti, Pro Lig’in, gelir ve kalite açısından dünyanın en uygun liglerinden biri olmasını hedefliyor. Nohra, hükümetin, bu gayeye ulaşana dek ligi mali olarak destekleme taahhüdünde bulunduğunu söyledi.
Reuters haber ajansına konuşan Nohra, “Gördüğünüz şey, Pro Ligi’in öteki liglerin yapması gerekeni yapmasından ibaret. Biz de bu saflara katıldık ve alanda kaliteyi artırmak için ne gerekiyorsa yapıyoruz” dedi.
Suudi Arabistan’a transfer olan oyuncular ortasında, yalnızca birkaç yıl evvel Fransız kulübü Paris Saint-Germain’in (PSG) bonservisi için Barcelona’ya 242 milyon dolar ödediği, futbol tarihinin en değerli oyuncusu Brezilyalı golcü Neymar da var.
BBC Spor Servisi’ne nazaran Riyad kadrosu Al Hilal, Neymar için PSG’ye 98 milyon dolar ödedi.
Real Madrid’den Al Ittihad’a transfer olan Karim Benzema’nın yıllık maaşının 200 milyon dolar olduğu bildirilmişti
Suudi Arabistan kulüplerinin dikkat çeken öbür transferleri ortasında Rihad Mahrez ve Karim Benzema da var. Cezayirli Mahrez, Manchester City ile Şampiyonlar Ligi’ni de kazanmıştı. Fransız Benzema ise futbol dünyasında en itibarlı ödül olan Altın Top’un son sahibi.
Suudiler futbol dünyasına birinci şok dalgalarını yılın başında göndermiş, Portekizli yıldız Cristiano Ronaldo’nun Manchester United’dan bir öteki Riyad grubu Al Nassr’a transfer olmuştu. Al Nassr’ın Ronaldo’ya 2,5 yıllık kontrat için ödediği bildirilen fiyat yaklaşık 400 milyon dolardı.
Suudi Arabistan’da transferlerin birden fazla dört kulüpten geldi: Al Hilal, Al Nassr, Al Ahli ve Al Ittihad. Tüm bu kulüplerin sahibi, Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu (PIF). Fonun varlıklarının toplam pahasının 776 milyar dolar olduğu hesaplandı. PIF, Suudi Arabistan Veliaht Prensi ve Başbakanı Muhammed bin Selman’ın denetiminde.
Dünya Kupası hayali
Peki Suudi Arabistan kulüpleri neden oyunculara ve transfer ettikleri futbolcuların kulüplerine para saçıyor?
Bu, ülkedeki futbolun profilini ve seviyesini yükseltmenin ötesine geçen bir stratejinin kesimi. Suudi Arabistan 2016’da, Vizyon 2030’u projesini başlattı. Proje, Suudi hükümetinin, bilhassa hala büyük ölçüde petrol gelirlerine bağımlı olan ülke iktisadını çeşitlendirmeyi amaçlayan bir yatırım programı.
Tam bu noktada spor, Suudi Arabistan için özel bir ilgi alanı. Formula 1 Grand Prix yarışlarından biri artık ülkede yapılıyor. Suudi Arabistan ayrıyeten Profesyonel Golf Birliği’nin (PGA) kıymetli bir hissedarı. Ülke hatta, hala inşası süren bir kayak merkezinde 2029 Asya Kış Oyunları’na konut sahipliği yapacak. Fakat bu yatırımı yalnızca, nüfusunun birden fazla 40 yaşın altında bir ülkede cümbüş kesimini geliştirmekle açıklamak kâfi değil.
Suudi Arabistan tıpkı vakitte, berbat insan hakları sicili ile gölgelenen imajını yumuşatmak için sporu nasıl kullanılabileceği üzerinde çalışıyor. Emsal bir yaklaşım sergileyen diğer ülkeler de vardı. Daha evvel Suudi Arabistan’ın komşuları Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Katar da spora büyük yatırımlar yaptı. BAE Manchester City’nin, Katar da PSG’nin denetimini ele geçirdi.
Katar, 2022’de FIFA Erkekler Dünya Kupası’na mesken sahipliği yaptı, turnuva birinci kere Orta Doğu’da ve Müslüman bir ülkede organize edildi.
Suudiler de Dünya Kupası’na konut sahipliği yapmak istediklerini açıkladı. Suudi Arabistan, 2021’de İngiliz kulübü Newcastle United’ın denetimini alarak yurt dışında da futbola yatırıma başladı. Fakat komşularından farklı olarak ülkesinde de fubola büyük yatırımlar yapmış durumda.
Peki Suudi Arabistan, Çin’le tıpkı yazgısı paylaşabilir mi? Yoksa Avrupa’ya rakip olabilir mi?
Futbol finansmanı konusunda uzman ekonomist Stefan Legge, Suudi Arabistan’ın Avrupa’ya rakip olmasına kuşkuyla bakıyor. Legge, dünya çapında oyuncuların ve taraftarların ilgisini çekme konusunda Avrupa’nın hala kıymetli bir avantaja sahip olduğu görüşünde:
“Şimdiye kadar oyuncuların Suudi Arabistan’a gitmelerini sağlayan tek şey paraydı. İtibarlı kulüpler ve turnuvalar ise onlarca yıl süren bir eforun eseri.”
“Suudi Arabistan lakin dayanma gücü, daima yatırım ve kusursuz idareyle farklı bir lig oluşturabilir.”
Futbol muharriri Samindra Kunti’ye nazaran ise Suudi Arabistan, ligini daha cazip kılmak istiyorsa, ülkeye genç oyuncular getirmeli:
“Benzema, Ronaldo ve Neymar yıldız isimler ve Suudi Arabistan’a güçlerini de getiriyorlar ancak sonuçta mesleklerinin en uygun devirlerini geride bıraktılar.”
Kunti ayrıyeten Avrupa’nın, kulüpler bazında dünyanın en güçlü ve en varlıklı futbol tertibi olan UEFA Şampiyonlar Ligi’ne sahip olduğunu da ekliyor:
“Sonuçta üstünlük Avrupa’da. Bu, her oyuncunun kazanmak istediği, büyük yıldızların parladığı bir kupa. Ortada ezici bir ticari güç var ve Suudi Arabistan’ın bunu altüst etmesini görmek sıkıntı.
Sportswashing (Sporla aklama)
Suudi Arabistan’ı eleştirenler, ülkenin yatırımlarına, “sportswashing” (sporla aklama) tabiriyle reaksiyon gösteriyor. Yatırımlarla, muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesi üzere insan hakları ihlalleri sonrası Suudi Arabistan’ın prestijinin artırılmasının hedeflendiğini söylüyorlar.
ABD, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ı cinayeti onaylamakla suçladı lakin Suudi Arabistan bin Selman’ın olaya karıştığını reddetti ve bunun yerine kabahati “kontrol dışı hükümet ajanlarına” attı.
Ancak birtakım uzmanlar, Suudi Arabistan’ın stratejisinin arkasındaki tek nedenin imaj ve prestij idaresi olmadığına inanıyor.
Paris’teki Skema Business School’da spor ve jeopolitik iktisat profesörü Simon Chadwick, “Dünyanın dört yanında uluslar sporu ve eğlenceyi, yumuşak gücü yansıtmak için bir siyaset aracı olarak kullanıyor” diyor ve ekliyor:
“Dünya çapında insanların sevgisini ve inancını kazanmak için uluslar ortasında bir yarıştan bahsediyoruz. İngiltere, ABD, Fransa, Hindistan ve öbür birçok ülke bu politikayı uyguladı. Artık Suudiler de birebirini yapıyor.”
Bu haber Fernando Duarte’nin katkılarıyla hazırlandı