Polonya-Ukrayna tahıl krizi dünyayı nasıl etkileyecek?
Polonya, tahıl uyuşmazlığı nedeniyle Ukrayna’ya silah yardımını durduracağını açıkladı. Meğer Polonya, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası Kiev idaresinin en sadık destekçilerinden biriydi.
Polonya-Ukrayna alakaları tahıl ihracatı sorunu nedeniyle büyük bir maniyle karşılaştı.
İki ülke önderleri dünya kamuoyu önünde Birleşmiş Milletler (BM) Genel Merkezi’ne ziyaretlerini, birbirlerine saldırmak için kullandı.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda gazetecilerle konuşurken, Ukrayna’nın dış yardım için ne kadar minnettar olduğunu sorguladı ve ülkeyi boğulan bir beşere benzetti.
Duda, “Boğulan bir kişi çok tehlikelidir zira sizi en derinlere çekebilir. Kurtarıcıyı kolaylıkla boğabilir” dedi.
Birkaç saat sonra Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy Polonya’ya karşılık verdi. karşılık verdi. Zelenskiy, Avrupa’daki birtakım dostlarının “siyasi bir tiyatroda tahıldan bir tansiyon sineması çevirerek” dayanışma gösterisi sergilemelerinin telaş verici olduğunu söyledi.
Varşova idaresi, Zelenskiy’i kınadı ve komşusuna silah tedarikini durduracağını duyurdu. Bu karar, Ukrayna açısından savaşta potansiyel olarak büyük sonuçlar doğurabilir.
Tahıl uyuşmazlığını tetikleyen neydi?
Ukrayna büyük bir tahıl üreticisi. Rusya’nın işgaliyle başlayan Ukrayna savaşı ise Karadeniz’de ihracat yollarının büyük ölçüde kesilmesi nedeniyle dünya çapında tahıl meselesine yol açtı.
Bazı analistler Polonya’nın kararını ülkede yaklaşan seçimlere bağlıyor, kararın siyasi nedenlerle alındığını söylüyor.
Ukrayna’nın tahıl eserleri için alternatif kara yolları bulmak zorunda kalması ise büyük ölçülerde tahılın Orta Avrupa’ya ulaşmasına ve bölge ülkelerinde tahıl fiyatlarının düşmesine neden oldu.
Avrupa Birliği (AB), mahallî çiftçileri korumak için, beş ülkeye (Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Romanya ve Slovakya) tahıl ithalatını süreksiz olarak yasakladı.
AB, 15 Eylül’de sona eren yasağı uzatmamayı tercih etti. Lakin Macaristan, Slovakya ve Polonya yasağı sürdürdü.
Ukrayna, bunun memleketler arası yükümlülüklerin ihlali olduğunu söyleyerek mevzuyu Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) götürdü. Fakat Polonya yasağın devam edeceğini açıkladı.
AB’nin yürütme organı Avrupa Komitesi, birlik üyesi ülkeler için daha geniş kapsamlı ticaret siyasetine karar vermenin üye ülkelerin sorumluluğunda olmadığını söylüyor. Polonya’da 15 Ekim’de yapılacak seçimler öncesi iktidardaki Hukuk ve Adalet Partisi ise ülkenin çiftçilerini savunur görünmek istiyor ve telaffuzunu sertleştiriyor.
Ukrayna Tahıl Mutabakatı ne öngörüyordu?
Rusya, 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgal ettiğinde, donanması ülkenin Karadeniz’deki limanlarını ablukaya aldı, ihracat için bekleyen 20 milyon ton tahıl limanlarda kaldı.
Bu durum, dünyada besin fiyatlarının süratle artmasına yükselmesine neden oldu ve Ukrayna’dan değerli ölçüde besin ithal eden Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde kıtlık tehlikesi yarattı.
Temmuz 2022’de Rusya ile Ukrayna ortasında – Türkiye ve Birleşmiş Milletler’in (BM) arabuluculuğunda – mutabakata varıldı. Mutabakat, kargo gemilerinin Karadeniz’deki bir koridor boyunca hareket edebilmelerine imkan sağlıyordu.
Ukrayna limanları ortasındaki koridor, 310 deniz mili uzunluğunda ve 3 deniz mili genişliğindeydi.
Anlaşma, Ukrayna’nın yaklaşık 33 milyon ton tahıl ihraç etmesine yardımcı oldu. BM Besin ve Tarım Örgütü’ne nazaran böylelikle global besin fiyatları yaklaşık yüzde 20 düştü.
Ancak Rusya mutabakattan çekildi. BM Besin Fiyat Endeksi’ne nazaran dünyada tahıl fiyatları Moskova’nın kararı sonrası yine arttı.
Rusya boşluğu doldurabileceğini söylüyor. Temmuz ayında Afrikalı önderlerle görüşen Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, önümüzdeki dört ay boyunca en az altı Afrika ülkesine (Burkina Faso, Orta Afrika Cumhuriyeti, Eritre, Mali, Somali ve Zimbabve) fiyatsız tahıl gönderme kelamı verdi.
Putin, ay başında, fiyatsız tahıl ihracatının “birkaç hafta içinde” başlayacağını söyledi.
Ukrayna’ya hangi silahlar gönderiliyor?
Hem Polonya hem de Ukrayna, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının akabinde Sovyet devrinden kalma geniş bir silah stoğunu devraldı.
Ukrayna, Soğuk Savaş devrinden kalma silahlarından mutluydu. Çünkü çok uzun müddettir bu silahları kullanıyordu. Eski silahlarını Ukrayna’ya bağışlamak ve Batı’dan aldığı yeni silahlarını stoklamak da Polonya’yı tıpkı derecede mutlu ediyordu.
Ancak Ukrayna’ya yapılan silah yardımı sonrası, Polonya’nın askeri teçhizatı yaklaşık üçte bir oranında tükendi. Polonya, Ukrayna’ya Sovyet periyodundan kala 320 tank ve 14 MiG-29 savaş uçağı gönderdi. Tahıl uyuşmazlığı ise gelecekte silah teslimatını kuşkuya düşürdü.
Polonya Hükümet Sözcüsü Piotr Müller, Ukrayna ile imzalanan muahedeler uyarınca, bu ülkeye yalnızca evvelce kararlaştırılan mühimmat ve silahların gönderileceğini söyledi.
Polonya silah şirketi PGZ’nin bu kurallarda Ukrayna’ya önümüzdeki aylarda yaklaşık 60 adet Krab topçu silahı göndermesi bekleniyor.
Ukrayna’ya hangi ülkeler silah yardımı yapıyor?
ABD, Ukrayna’nın silahlandırılmasına öncülük ediyor. Washington şu ana kadar Kiev’e yaklaşık 46 milyar dolar pahasında silah gönderdi.
ABD’nin Ukrayna’ya gönderdiği silahlar ortasında tanklar, topçu silahları ve roketatarlar da var. Amerikan idaresi ayrıyeten Batılı müttefiklerin Ukrayna’ya ABD üretimi F-16 savaş uçakları tedarik etmesine müsaade verdi ve Ukraynalı pilotları jetleri kullanma konusunda eğiterek gelişmiş savaş uçaklarının Kiev’e teslimini destekleyeceğini söyledi.
Şu ana kadar Ukrayna’ya ABD’den sonra en fazla silah gönderen ülkeler Almanya, İngiltere, Norveç ve Danimarka. Polonya ise bu listede altıncı sırada.
Polonya, kendisini Rusya’ya karşı savunan Ukrayna’ya yaklaşık 3,3 milyar dolar pahasında askeri yardım gönderdi.
Varşova idaresi Ukrayna’ya Leopard 2 muharebe tankları göndermiş ve Almanya’yı da birebir kararı alması için teşvik etmişti. Polonya daha evvel ayrıyeten Ukrayna’ya savaş uçakları gönderme kelamı de vermişti.
Polonya’da 1,5 milyondan fazla Ukraynalı mülteci yaşıyor.