Mahfi Eğilmez: KKM’de ne oldu?
Dr. Mahfi Eğilmez
Merkez Bankası (TCMB) kur muhafazalı mevduat hesaplarında (KKM) uygulanan minimum faiz düzenlemesini kaldırdı. Bu düzenleme varken bankalar döviz tevdiattan gelerek açılan KKM hesaplarına, TCMB’nin bankalara haftalık kredi verirken uyguladığı siyaset faizini (an prestijiyle yıllık yüzde 30) uyguluyorlardı. Eski uygulamada bankalar KKM hesaplarına yüzde 30 faiz veriyor, TCMB de vade başıyla sonu ortasındaki kur farkını hesaplıyordu. Kur farkının, siyaset faizi ile hesaplanan meblağdan yüksek olması durumunda kelam konusu takviye meblağının, siyaset faizi ile hesaplanan meblağa kadar olan kısmı banka tarafından ödenirken üzerindeki kısmı Merkez Bankası tarafından ödeniyordu. Sayısal bir örnek vereyim. 100 bin dolarlık KKM hesabının açıldığı tarihte banka KKM hesabı sahibine 3 ay için (yıllık yüzde 30 olduğuna göre) yüzde 7,5 faiz veriyor ve kur 1 USD = 23 TL seviyesinde bulunuyor olsun. Buna nazaran hesabın açıldığı tarihteki TL karşılığı 2.300.000 TL eder. Hesabın kapandığı tarihte 1 USD = 27 TL olmuşsa hesabın anapara TL karşılığı 2.700.000 TL olur. Buna nazaran periyodun kur farkı (2.700.000 – 2.300.000 =) 400.000 TL eder. Bu durumda bu KKM hesabının sahibi bankadan 2.300.000 x % 7,5 =) 172.500 TL faiz ve TCMB’den (400.000 – 172.500 =) 227.500 TL kur farkı alacak demektir.
TCMB bu sistemde değişiklik yaptı ve bankaları faiz oranında hür bıraktı. Böylelikle bankalar artık siyaset faizinin altında faiz verebiliyor. Buna karşılık bankalardan döviz tevdiattan gelen KKM hesaplarının en az yüzde 10’unu (TL’den gelen KKM Hesaplarında yüzde ellisini) TL mevduat hesabına dönüştürmeleri isteniyor. Bunu gerçekleştiremeyen bankalara Devlet Tahvili alma zaruriliği uygulanıyor. Bu yeni durumu üstteki sayısal örneği kullanarak açıklayalım. Diyelim ki banka bu düzenleme sonrası faizi yüzde 20 (3 aylık devir fazi yüzde 5) olarak belirlemiş ve öteki bütün göstergeler üstteki örnekteki üzere gelişmiş olsun. Bu durumda banka KKM hesabı sahibine evvel yüzde 5 faiz (115.000 TL) sonra da verdiği faizle siyaset faizi (dönem için % 7,5) ortasındaki farkı (yüzde 2,5 yani 57.500 TL) kur farkı olmak üzere toplam 172.500 TL’yi mevduat sahibine ödeyecektir. TCMB de kur farkı olarak yeniden üstteki üzere 227.500 TL ödeyecektir.
İlk bakışta değişen bir şey yok üzere görünse de bu değişikliğin bankalar açısından faydası TL mevduat faizlerini yükseltmek suretiyle KKM’den dönen döviz hesaplarını TL mevduat hesaplarına kaydırmak oldu. Buna karşılık bankaları dönüştüremeyecekleri döviz KKM hesapları zorlayabilir. Diyelim ki banka bu formda 5 milyar TL’lik döviz karşılığı KKM hesabının en az yüzde 10’unu (500.000 TL’lik kısmını) TL mevduat hesba dönüştürememişse o vakit bu 500.000 TL için o kadar Devlet Tahvili almak zorunda kalıyor. Gösterge faizin yüzde 24 olduğunu dikkate alırsak alınan bu tahvillerin banka açısından negatif getirili bir varlık olduğu açıktır.
Bankalardan gelen birinci bilgiler KKM’den yavaş yavaş çözülmeler olduğu ve yüzde 50 – 55’lere yükselen TL mevduat faizlerinin KKM müşterileri için alımlı geldiği yolunda. Buna karşılık USD/TL kuru yükselme eğiliminde. Bunun nedenini çabucak KKM hesaplarındaki değişiklikte aramak hakikat olmaz, zira Dolar bütün paralara karşı bedel kazanıyor. Kur yükselişinde onun da kıymetli tesiri var. Bunu Dolar Endeksi’nden de USD/Euro paritesinden de izleyebiliyoruz.
2021 Eylülünde faizi indirerek başladığımız yanlışlar dizisini düzeltebilmek için bu atılan kaçıncı adım oldu sayısını unuttum, işin maliyet tarafı farklı bir facia ve üstelik hala o birinci yanlış adımı düzeltemedik. Çinli bilgelerin dediği üzere “bin hakikat adım bir yanlış adımı düzeltemez.” Adım atmadan, hele bu türlü koskoca bir toplumun geleceğini ilgilendirecek bir adım atmadan, evvel üç defa düşünmek ve geçmiş tecrübelere bakmak gerek
Bu yazı Mahfi Eğilmez’in blog sitesinden alınmıştır