Harari, Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış konferansında: Atatürk eskiye bakmadı ve gelecek için bir vizyon oluşturdu, bu ruha artık de gereksinimimiz var
Yuval Noah Harari, Türkiye İş Bankası tarafından Cumhuriyetimizin 100. yaşı vesilesiyle düzenlenen “Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış” konferansının kapanışında konuştu.
Tarihçi, filozof Yuval Noah Harari, Türkiye İş Bankası’nın, Cumhuriyetin 100. yıl dönümü sebebiyle düzenlediği memleketler arası “Atatürk Vizyonuyla Gelecek Yüzyıla Bakış” başlıklı konferansın son gününde, Bedia Ceylan Güzelce moderatörlüğünde, gelecek trendleri ve yapay zekâyla ilgili bir konuşma yaptı.
Yapay zekânın daha evvelki tüm ihtilallerden farklı olduğunu, tarihte birinci sefer bir teknolojinin kendi kendine kararlar verebildiğini söyleyen Harari, insanın yarattığı yapay zekânın pek çok taraftan beşerden üstün olduğunu, insanlardan çok daha farklı halde düşünüp karar verebildiğini söyledi.
Harari, “Şu anda aşina olduğumuz ChatGPT üzere yapay zekâ çalışmaları, organik ömrün gelişimiyle kıyaslanacak olursa şimdi amip etabında. Yesyeni bir evrimsel sürecin hala birinci adımlarındayız. Bu organik bir evrim değil. İnorganik bir zekâ ve organik varlıklara nazaran milyonlarca sefer daha süratli ilerliyor. Organik hayat milyarlarca yılda evrildi fakat yapay zekâda bu yalnızca birkaç on yıl sürebilir” diye konuştu.
“Yapay zekâda asıl sorun risklerin gerçek manada tespit edilememesi”
Yapay zekâ ile ilgili asıl sorunun, risklerin gerçek manada tespit edilememesinden kaynaklandığını tabir eden Harari, insanlığın kendisine nazaran daha zeki ve güçlü bir şey yarattığını, bunun üzerindeki denetimini yitirme riski olduğunu söyledi. Finans dalından bir örnek veren Harari, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Yapay zekâ orijinal finansal aygıtlar geliştirebilir, bunlar insanların anlayabileceğinin ötesinde olabilir ve 20 yıl sonra hiçbir insan, finansal sistemin nasıl işlediğini anlayamayabilir. Büsbütün yapay zekâya güvenmek zorunda kalabiliriz. 2007-2008’de Wall Street’te birkaç deha yeni finansal aygıtlar icat etti. Kimse anlamıyordu, kimse regüle etmedi. Birkaç yıl bunlar kusursuz göründü, sonra hepsi çöktü. Yapay zekâya finansal sistem üzerinde artan bir güç verirsek tahminen birkaç yıl her şey güzel gidebilir, sonra çökebilir ve kimse ne olduğunu anlayamaz. Bu diğer alanlarda da olabilir. O denli bir noktaya geliriz ki kendi yaşadığımız müddet içinde dünyayı hiç anlamayabiliriz. Sistemler bizlerle ilgili kararlar almaya başlayabilir. Bizim korkmamız gereken gelecek bu.”
İçinde bulunduğumuz devrin deneysel özelliğinin bir başka riskinin insan zihni ve psikolojine ait olduğunu söyleyen Harari, insanların kültürel varlıklar olduğunu, makul bir kültürün içine doğduğunu ve tarih boyunca zihnimizi ve psikolojimizi şekillendiren tüm kültürel eserlerin beşerler tarafından yaratıldığını anlattı. Harari, yapay zekânın bu kültürel eserleri üretmeye başlamasının giderek insanlara yabancı bir kültür oluşmasına neden olabileceğine işaret etti.
“Otomotiv şirketleri nasıl yatırımlarının yüzde 20’sini güvenliğe yönlendiriyorsa yapay zekâda da güvenliğe yüzde 20 yatırım yapmalıyız”
Yapay zekâ ile insan ortasındaki ilgiyi rekabet yerine iş birliği temelinde ele almak gerektiğini lisana getiren Harari, şöyle konuştu:
“Yapay zekâyı o denli düzenleriz ki bize rakip olmak yerine kapasitemizi yükseltir. Fakat bunun için çok süratli hareket etmemiz lazım. Şayet mevcut silah savaşını yapay zekâda her zamanki üzere sürdürürsek bu imkânsız hale gelir. Herkes daha güçlü yapay zekâ üretme konusunda birinci olmak istiyor lakin bunu yaparken güvenlik ve denetim konusunu geride bırakıyor. Şu anda yapay zekâya inanılmaz bir yatırım yapılıyor lakin bunun çok küçük bir yüzdesi güvenlik ve denetim alanına gidiyor. Otomotiv şirketleri nasıl emniyet kemeri ve fren olmadan araç üretemiyorsa ve yatırımlarının yüzde 20’sini güvenliğe yönlendiriyorsa, yapay zekâda da güvenliğe yüzde 20 yatırım yapmalıyız. Sağduyulu olan bu lakin tarihte her vakit sağduyu kazanmıyor.”
Harari, “yeni dünya düzeni” ile ilgili yorumunda ise “Aslında nizamın kendisi yok, çökmüş durumda. Dünyanın birçok ülkesinde kendilerini milliyetçi olarak tanıtan başkanlar görüyoruz ve bu önderler yalnızca kendi uluslarının çıkarlarını ön plana koyuyorlar” diyerek, kozmik bedelleri, global iş birliğini reddeden değil ulusal çıkarlara sadık kalıp memleketler arası iş birliklerinin yapıldığı bir anlayışın olması gerektiğini, iklim değişikliği üzere global zorlukların fakat iş birlikleriyle aşılabileceğini söyledi.
“İnsanlar karar vermede azınlıkta kalabilir”
Yuval Noah Harari, yapay uzman zekâya ait değerlendirmesinde ise “Bu, tarihin ya da geçmişin sonu olmayacak ancak insanın günlük hayatı tahminen sona erecek. Şu ana kadar verdiğimiz bütün kararlar beşerler tarafından verildi. Çiftçi tarlasına ne ekileceğine kendisi karar veriyordu, önderler ülkeleriyle ilgili kararları kendileri alıyordu. Lakin artık insanların verdiği kararlar yapay ehil zekâ tarafından veriliyor. Dünya nüfusu 8 milyar. 8 milyardan fazla yapay zekâ casusu yaratabiliriz. Beşerler karar vermede azınlıkta kalabilir” dedi.
Yapay zekânın verdiği kararları tanımaya yönelik kanunların çıkmaya başladığına işaret eden Harari, “Her bir yapay zekâ casusunu kişilik olarak kabul ettiğinizde milyarlarca bağımsız kişilik ortaya çıkarılabilir. Bunlar kanun tarafından tanınan hükmî kişilik olabilir. Bunların banka hesapları olabilir, çalışan istihdam edebilirler. Şimdiye kadar şirketlerin kararları vardı, bunlar beşerler tarafından verilen kararlardı. Lakin artık yapay zekâ tarafından yönetilen şirketler göreceğiz. Elbette ekonomik hareketler, kültürel hareketler olmaya devam edecek” dedi.
“Yapay zekâya harcadığımız her 1 dolara karşılık beşere da 1 dolar harcamalıyız”
Hâlihazırda insanların yaptığı pek çok işi yapay zekânın, robotların devralmasıyla yeni iş alanlarının da ortaya çıkacağının altını çizen Harari, “Ama o işlerin ne olacağını, istihdam dünyasının gelecekte ne olacağını bilmiyoruz. Alternatif işlerin ne olduğuna dair fikrimiz, yeni kuşağa ne öğreteceğimize dair hiçbir fikrimiz yok. Zira geleceği iddia edemiyoruz. Şu anda herkes çocuğuna kodlama öğretiyor. Tahminen yapay zekâ beşerden çok daha düzgün kod yazacak. Ne bilelim? Hasebiyle çocuklarımıza kodlamayı öğreterek tahminen büyük bir yanılgı yapıyoruz” yorumunu yaptı.
Böyle bir ortamda insanın kendisini daima yenilemesi, keşfetmesi ve ayrıyeten finansala sahip olması gerektiğini tabir eden Harari, “Yapay zekâ natürel ki illa makûs bir şey olmak zorunda değil. Olumlu potansiyeline odaklananlar da var. İnsan olarak biz de kendimizi geliştirme potansiyeline sahibiz ki hala keşfedemediğimiz inanılmaz potansiyelimiz var. Yapay zekâyı geliştirmeye yönelik harcadığımız her 1 dolara karşılık beşere da 1 dolar harcamamız gerekiyor” dedi.
“Atatürk eskiye bakmadı, gelecek için vizyon oluşturdu. Bu ruha artık de muhtaçlığımız var”
Yuval Noah Harari, Atatürk’ün “Eğer bir gün benim sözlerim bilimle zıt düşerse bilimi seçin” kelamıyla ilgili de şu yorumu yaptı:
“Liderlerin gelecek vizyonu olmalı diyoruz. Atatürk eskiye bakmadı ve gelecek için bir vizyon oluşturdu. İşte bu ruha artık de gereksinimimiz var.”
Harari, çocuklara yönelik tekliflerde bulunurken de esnek olmaları, hayat boyunca öğrenmeye devam etmeleri ve değişime açık olmaları gerektiğini söyledi.