Filistinlilerin talepleri bir kenara bırakılabilir; ABD mutabakatta ısrarcı: Suudi-İsrail mutabakatında son durum ne?

T24 Dış Haberler

ABD’nin garantörlüğünde yürütülen Suudi Arabistan-İsrail mutabakatında diplomatik uğraşlar sürüyor. Suudi Arabistan’ın müttefiki Filistin’in öne sürdüğü kurallar karşılansa da karşılanmasa da muahedenin gerçekleşeceği; Filistin’in temel talebi olan bağımsız devlet kurulmasının müsabaka ihtimalinin düşük olduğu belirtiliyor. 

7 soruda Suudi Arabistan-İsrail muahedesi: Hangi ülke, ne kar sağlayacak; bölgede istikrarlar nasıl değişecek?

Reuters’ın haberine nazaran; muahede görüşmeleri hakkında bilgi sahibi üç bölgesel kaynak, ABD’nin Suudi Arabistan-İsrail mutabakatının gerçekleştirilmesi konusunda kararlı olduğunu ve İsrail’in Filistinlilere devlet olma yolunda değerli ödünler vermemesi halinde bile muahedeyi geciktirmeyeceğini söyledi.

Ancak Reuters’a nazaran; Suudi Arabistan, mutabakat konusu birinci kere ele alındığında istediği NATO stili savunma garantileri talebinin gerisinde kalabilir. 

ABD’li bir kaynak, bunun yerine, muahedenin Washington’ın Asya ülkeleriyle yaptığı mutabakatlara benzeyebileceğini söyledi. Ayrıyeten muahede, ABD Kongresi’nin onayını alamazsa ABD’nin Beşinci Filo’nun bulunduğu Bahreyn’le yaptığı muahedeye benzeyebilir. Zira bu çeşit bir mutabakat Kongre onayı gerektirmiyor. 

ABD’li kaynağa nazaran, Washington ayrıyeten Suudi Arabistan’ı NATO üyesi olmayan değerli bir müttefik olarak tanımlayabilir. 

Suudi Arabistan-İsrail dostluğu: Hayal mi, gerçek mi?

İsrail, Aramco saldırısı gibisi hücumlar teminat talebinde ısrarcı

Ancak Reuters’a konuşan tüm kaynaklar, Suudi Arabistan’ın 14 Eylül 2019’da Aramco petrol tesislerine düzenlenen ve dünya piyasalarını sarsan füze saldırısı üzere bir hücuma maruz kalması halinde ABD’nin bağlayıcı muhafaza teminatından daha azına razı olmayacağını söyledi.

Aramco saldırısı 2019 yılında Suudi Arabistan’ın ulusal petrol şirketi Aramco’nun kıymetli iki rafinerisine büyük bir atak düzenlenmişti. Devrin Suudi Arabistan Savunma Bakanlığı sözcüsü Albay Turki el-Maliki bir basın toplantısı düzenleyerek “Saldırı kuzeyden düzenlendi ve elbet İran tarafından desteklendi” demişti. İran ise bu savları reddetmişti. Aramco’nun iki tesisi, Abqaiq ve Khurais’deki petrol yerleşkelerini dronlarla maksat alındığı hücum dünya petrol piyasalarında şok tesiri yaratmış; ham petrol fiyatları yüzde 20’ye kadar arttı. İran Dışişleri Bakanı Şık: Suudiler bile uydurdukları ‘Aramco saldırısının İran’ın işi olduğu’ kurmacasına inanmıyor

Filistinlilerin devlet talebi karşılanmayabilir: Krallık yoluna devam edecek

İsrail, Suudi Arabistan’ın hassasiyetleri nedeniyle Filistinlilere yönelik kimi kısıtlamalarını hafifletebilir. Lakin Reuters’ın haberine nazaran; Filistin’in temel devlet kurma isteğinin gerisinde kalınma ihtimali var. 

Reuters’a konuşan bir kaynak, “Normalleşme İsrail ile Suudi Arabistan ortasında olacak. Filistinliler buna karşı çıkarsa krallık yoluna devam edecek. Suudi Arabistan Filistinliler için bir barış planını destekliyor fakat bu kere yalnızca Filistinliler için değil Suudi Arabistan için de bir şeyler istiyor” dedi. 

Suudi Arabistan-İsrail mutabakatı: Filistin İdaresi muahede için koşullarını belirledi

“Tam bir mutabakattan daha az”

İsmini vermek istemeyen bir ABD’li yetkili, bir savunma mutabakatı üzerinde hala çalışıldığını belirterek, “Tartışılan şey bir mutabakat ittifakı ya da buna benzeri bir şey olmayacak. Bu tam bir antlaşmadan çok karşılıklı savunma anlayışı olacaktır” tabirlerini kullandı. 

Washington’da görüşmeleri bilen bir kaynak, Suudi hükümdarı Muhammed bin Salman‘ın NATO biçimi bir muahede istediğini lakin Washington’un NATO’nun 5. hususunda yer alan bir müttefike yapılan atağın tüm müttefiklere yapılmış sayılacağı taahhüdüne kadar gitmekte isteksiz olduğunu söyledi. 

Reuters’a konuşan kaynak, ABD Lideri Joe Biden‘ın yardımcılarının, ABD’nin askeri dayanak kelamı verdiği lakin ABD birliklerinin konuşlandırılıp konuşlandırılmayacağı konusunda Japonya ve başka Asyalı müttefiklerle yapılanlara emsal bir muahedeyi düşünebileceğini söyledi.

Ancak kaynak, kimi ABD’li milletvekillerinin bu türlü bir muahedeye direnebileceğini söyledi.

Reuters’a nazaran; Kongre’nin onayına gereksinim duymayacak bir diğer şablon da 13 Eylül’de Bahreyn’le imzalanan ve ABD’nin “herhangi bir dış saldırganlığı caydırma ve karşı koyma” taahhüdünde bulunduğu fakat birebir vakitte iki hükümetin ne yapılacağını belirlemek için istişare edeceğini taahhüt ettiği muahede olabilir.

Washington’daki kaynak, Suudi Arabistan’ın uzun vakittir düşünülen bir adım olan NATO Dışı Büyük Müttefik olarak tanımlanabileceğini söyledi. Mısır üzere kimi Arap ülkelerinin sahip olduğu bu statü, eğitim üzere bir dizi avantajı da beraberinde getiriyor.

Suudi hükümdarı, Filistin devletinden hiç kelam etmedi

Suudi hükümdarı Salman, bu ay Fox News’e verdiği bir mülakatta krallığın İsrail ile alakaları olağanlaştırmaya giderek yaklaştığını söyledi. Salman, İsrail’in “Filistinlilerin hayatını kolaylaştırması” gerektiğinden bahsetti fakat Filistin devletinden hiç kelam etmedi.

Bununla birlikte, diplomatlar ve bölgesel kaynaklar, Salman’ın Filistinlileri terk etmediğini ve iki devletli bir tahlile kapıyı açık tutmaya çalıştığını göstermek için İsrail’den birtakım taahhütlerde ısrar ettiğini söyledi.

Bunlar ortasında İsrail’in Batı Şeria’da İsrail denetimindeki birtakım toprakları Filistin İdaresi’ne devretmesi, Yahudi yerleşim faaliyetlerini sonlandırması ve Batı Şeria’nın birtakım bölgelerini ilhak etmeye yönelik adımları durdurması üzere talepler yer alıyor. Diplomatlar ve kaynaklar, Riyad’ın Filistin İdaresi’ne mali yardım kelamı de verdiğini söyledi.

Filistin Devlet Lideri Mahmud Abbas rastgele bir muahedenin Filistinlilerin Doğu Kudüs de dahil olmak üzere 1967 hudutları dahilinde bir devlet kurma hakkını tanıması ve İsrail’in yerleşim yeri inşasını durdurması gerektiğini söyledi. Lakin Reuters’a konuşan tüm kaynaklar, Suudi-İsrail mutabakatının bu kıymetli hususları ele alma ihtimalinin düşük olduğunu söyledi.