Erdoğan’ın Kasım’da Almanya’ya gelmesi bekleniyor

Değer Akal
DW Türkçe

Türk iş dünyası, Alman yatırımcıları ülkeye çekmek için bu hafta Berlin’de teşebbüslerde bulunacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da Kasım’da Almanya’yı ziyaret etmesi bekleniyor.

Almanya ile Türkiye ortasında ekonomik ve diplomatik temaslar sürat kazanıyor. Başşehir Berlin bu hafta Türk ve Alman iş dünyası temsilcilerini buluşturmayı hedefleyen İstanbul İktisat Tepesi’ne konut sahipliği yapacak.

Türkiye Büyükelçiliği’nin himayesinde, Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası (TD-IHK) işbirliği ile 29 Eylül’de The Ritz – Carlton Berlin’de yapılacak iktisat tepesi “Avrupalı şirketler için Türkiye’deki yatırım fırsatları” gündemiyle düzenleniyor.

Zirve neden Berlin’de yapılıyor?

İstanbul İktisat Tepesi İcra Konseyi Lideri Abdullah Paha, bu yıl yedincisi düzenlenen doruğun neden birinci kere Türkiye dışında ve bilhassa de Almanya’da düzenlendiğini DW Türkçe’ye anlattı.

Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı ülkenin Almanya olduğuna dikkat çeken Abdullah Paha, “Uluslararası tertibin sahne olduğu değişim, jeopolitik ve jeoekonomik gelişmeler, Türkiye ve Avrupa’nın iş birliğini zarurî, iki tarafı da birbirine mecbur kılıyor” diye konuştu.

“Siyasi görüş ayrılıkları olabilir, olağan ki her ülke, her kıta, kendi menfaatlerini korumak ister, bu doğal ve taraflar birbirlerine hürmet duymak zorunda. Fakat kaideler birebir vakitte bizlerin, Türkiye ile Avrupa’nın, karşılıklı ticaret yapmamızı da gerekli kılıyor, coğrafya bunu emrediyor” tabirlerini kullanan Bedel, özel kesim olarak bu alandaki işbirliğinin güçlendirilmesine katkı sağlamayı umduklarını, bu nedenle de tepeyi Berlin’de düzenlediklerini söyledi.

İstanbul İktisat Doruğu İcra Şurası Lideri Abdullah Bedel.Fotoğraf: privat

Alman iş beşerlerine Türkiye’de yatırım yapma fırsatlarını anlatmak istediklerini vurgulayan Bedel, “Tedarik zincirlerindeki bozulmalar, yeni bir dünya tertibinin inşasına yol açıyor. Besin, güç, lojistik üzere birbirine bağlı bir çok alanda yeni işbirlikleri, şirket evlilikleri yapılabilir. İki ülke ortasında ticari bağlantıları derinleştirip dünyanın içinde bulunduğu durağan halden bir arada ve daha güçlü çıkabiliriz. Bir de Türk ve Avrupalı partnerler, üçüncü pazarlarda ortak projeler, işbirlikleri yapabilir” dedi.

Batı’nın ihtiyatlı yaklaşımı aşılabilir mi?

Enflasyonun dizginlenemediği Türkiye iktisadı zorda. AKP hükümeti yurtdışında hem yatırım hem mali kaynak arayışında, bunun için de yüzünü tekrar Batı’ya çevirdiği istikametinde iletiler veriyor. Lakin en kıymetli ticaret ortağı Almanya dahil Batı’daki pek çok hükümet ve bilhassa özel kesim temsilcileri, Türk iktisadının bu noktaya gelmesinden AKP hükümetini sorumlu tutuyor, Türkiye’de yatırım yapmaya soğuk bakıyor.

İstanbul İktisat Tepesi İcra Konseyi Lideri Abdullah Paha ise “Bugünkü fotoğrafa bakarak aldanmamak gerekiyor, bu süreksiz bir süreçtir, Türkiye bundan güçlenerek çıkacaktır. Türk toplumundan bunu aşacak irade, güç ve potansiyel mevcut ve bizler bunu Avrupalı partnerlerimizle de yapmak istiyoruz” görüşünde.

Zirve için Türkiye’den yaklaşık 150 iş insanıyla Berlin’e geleceklerini, Almanya’dan da yaklaşık 150 iş insanı ve siyasetçinin doruğa davet edildiğini anlatan Kıymet, bundan sonra Berlin doruklarını de tıpkı İstanbul’da düzenlenen tepeler üzere klasik hale getirmeyi hedeflediklerini de lisana getirdi.

Geçen hafta doruğa Alman Maliye Bakanı Christian Lindner ile birlikte Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de davet edildiği, hatta Şimşek’in tekrar birebir günlerde, 28-29 Eylül tarihlerinde, Almanya Başbakan Olaf Scholz’un yanı sıra AB Kurulu Lideri Charles Michel ve yaklaşık 300 milletlerarası konuğun katılacağı, global iktisadın geleceğinin tartışılacağı, Berlin Global Diyalog (Berlin Küresel Dialogue) toplantısına da katılacağı konuşuluyordu.

Ancak Abdullah Kıymet, Şimşek’in Berlin’deki İstanbul İktisat Tepesi’ne katılamayacağının kendilerine iletildiğini söyledi. Alman Maliye Bakanlığı Sözcüsü de Lindner’in bu tepeye katılmayacağı bilgisini paylaştı. Alman tarafının, siyasalların ve özel bölüm temsilcilerinin, tepeye ne ölçüde ilgi göstereceği tepe günü aşikâr olacak.

Scholz Erdoğan’ı ağırlamaya hazırlanıyor

Ankara-Berlin sınırında diplomatik ziyaretlerin de önümüzdeki haftalarda ivme kazanması bekleniyor. Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 28 Mayıs’taki ikinci tıp cumhurbaşkanlığı seçimlerinden galip çıkan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı arayarak tebrik etmiş ve kendisini Almanya’ya davet etmişti.

Erdoğan’ın bu ziyaretinin gerçekleşmesi için taraflar ortasında bir müddettir görüşmeler yürütülüyor. DW Türkçe’nin edindiği bilgilere nazaran, Erdoğan’ın birtakım bakanlar eşliğinde Kasım ayında Berlin’e gelmesi müsaade hazırlıklar yapılıyor.

Son yıllarda, Erdoğan’ın iç siyasette Türkiye demokrasisinde gerilemeye yol açan otoriterleşme atılımları, dış siyasette ise stratejik yönelimi hakkında soru işaretlerine yol açan Batı aykırısı telaffuz ve tansiyon siyasetleri, Almanya-Türkiye münasebetlerinin de kötüleşmesine yol açmıştı.

Seçimler sonrası başlayan yeni dönem

Erdoğan, 2020 yılı sonu itibariyle ABD ve AB’nin arttırdığı izolasyon ve yaptırım baskısı sonrasında dış siyaset ataklarında “U dönüşüne” yönelmiş, tansiyonu tırmandıran telaffuz ve adımlarından geri adım atmıştı. Batılı ülkeler ile Ankara ortasında bu süreçte tansiyon düşmeye, itimadın tekrar inşası için de karşılıklı olarak adımlar atılmaya başlandı. Lakin Alman hükümeti, diyaloğu sürdürmeyi istemekle birlikte ilgilerin nasıl devam edeceğini netleştirmek için Türkiye seçimlerini bekleme kararı almıştı. Erdoğan’ın galibiyet ilan ettiği Mayıs 2023 seçimlerinden sonra ise yeni bir süreç başlamış oldu.

Olaf Scholz, başbakan seçildikten üç ay sonra, Mart 2022’de Türkiye’yi ziyaret etmişti.Fotoğraf: Michael Kappeler/dpa/picture alliance

Alman Hükümet Sözcüsü Steffen Hebestreit’in Schloz’un Erdoğan’ı seçim muvaffakiyetinden ötürü tebrik ettiği telefon görüşmesine ait açıklaması, Berlin’in yeni periyottan beklentilerine ışık fiyat nitelikteydi.

Heberstreit, “Şansölye, Almanya ve Türkiye ortasındaki, bilhassa de NATO müttefikleri olarak yakın bağların altını çizdi. Her iki taraf da, hükümetler ortasındaki iş birliğine yeni bir ivme kazandırma emeliyle yaklaşım sergilenmesi ve ortak öncelikler üzerinde erken bir basamakta mutabık kalma konusunda anlaştı” tabirlerini kullanmıştı. Tarafların, Doğu Akdeniz’de uygun bir gelişme sağlanması, NATO’da hâlihazırda bekleyen kararlar ve Türkiye’nin Avrupa Birliği ile alakaları hususlarında birlikte çalışmak istedilerine dikkat çeken Heberstreit, Başbakan Scholz’un bu hedef doğrultusunda Erdoğan’ı Berlin’e davet ettiğine vurgu yapmıştı.

Almanya, ekonomisindeki sakinlik ve artan sistemsiz göç ile gayret ederken iç siyasetini de etkileyebileceği için aslında Türkiye ile ilgilerinde artık kriz istemiyor. Erdoğan’ın 2020 yılında olduğu üzere “kapıları açtık” diyerek Avrupa’ya yeni bir göç krizinin fitilini ateşleme ihtimali, oy oranlarını önemli boyutta artıran çok sağcı AfD’yi daha da güçlendirebileceği üzere, AB’yi de istikrarlaştırabilecek bir risk faktörü olarak bedellendiriliyor. Ayrıyeten Ukrayna savaşı nedeniye jeopolitik ehemmiyeti artan ve NATO’dan daha da fazla uzaklaşması istenmeyen Türkiye’nin tıpkı vakitte Alman iktisadı için taşıdığı kıymet de yadsınamaz boyutta. Bütün bu etkenler, Almanya’yı AKP hükümeti ile stratejik alanlarda, mümkün olan ölçüde, işbirliği ve diyaloğu koruma etmeye zorluyor. Fakat Scholz hükümeti, bunu yaparken Erdoğan’ın otoriter idaresini yasallaştıracak ve güçlendirecek adımlardan kaçınmak istiyor.

Gözler Habeck’in Türkiye ziyaretine çevrildi

Ankara’nın en çok değer atfettiği husus ise zordaki Türkiye iktisadını canlandırabilecek adımların atılması. Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı Almanya iktisadında yaşanan sakinlik Türk iş dünyasını endişelendiriyor. Türk hükümeti, AB ile bağlarının ivme kazanmasını, bilhassa de Gümrük Birliği modernizasyonu müzakerelerinin başlatılmasını istiyor.

Almanya Başbakan Yardımcısı, İktisat ve İklim Müdafaa Bakanı Robert Habeck’in Ekim’de Türkiye’yi ziyaret etmesi bekleniyor.Fotoğraf: Thomas Trutschel/photothek/picture alliance

Bu nedenle Almanya Başbakan Yardımcısı ve İktisat ve İklim Müdafaa Bakanı Robert Habeck’in Erdoğan’ın Berlin ziyareti öncesinde yapacağı Türkiye ziyaretine büyük ehemmiyet atfediliyor. Habeck, bir değişiklik olmaması halinde 26 Ekim’de Türkiye’yi ziyaret edecek ve bu ziyaret sırasında Ankara’da iki ülke ortasında Ekonomik ve Ticaret İştirak Kurulu (JETCO) toplantısının yapılması öngörülüyor.

“Tek başına para siyasetlerinde rasyonele dönüş kâfi görülmüyor”

Türkiye, hukuk devletindeki gerileme nedeniyle Alman iş dünyasında oluşan güvensizliği aşmaya, Alman yatırımları için tekrar bir cazibe merkezi haline gelmeye çalışıyor.

Peki, Türkiye bunu hangi adımları atarak başarabilir mi? Mehmet Şimşek’in Hazine ve Maliye Bakanı olması, Hafize Gaye Erkan’ın başkanlık koltuğuna oturduğu Merkez Bankası idaresi ve siyasetlerindeki değişiklikler, Alman yatırımcılarını ikna etmek için kâfi mi? Bakan Şimşek’in misyonunu devralırken “Türkiye’nin rasyonel bir tabana dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır” kelamları Almanya’da nasıl yankı buldu?

Bu soruları, Almanya’nın ve bilhassa Alman iktisat dünyasının nabzını en âlâ tutan isimlerden TÜSİAD’ın Berlin Yöneticisi Alper Üçok’a yönelttik.

DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Üçok, “Yeni yatırımların gelmesi için Merkez Bankası faizleriyle para siyasetlerinde rasyonel siyasetlere dönmüş olmak kâfi görülmüyor. Başka alanlarda da dış siyaset ve yapısal ıslahatlar, hukuk devleti alanında da rasyonele dönüş beklentisi var” dedi.

Türkiye’ye son 10 yılda ne Almanya’dan ne de AB üyesi ülkelerden Greenfield olarak isimlendirilen, istihdama ve üretime yönelik fabrika ya da üretim tesisi kurmak üzere önemli yatırımlar geldiğini, Volkswagen’ın yatırım planında olduğu üzere planlanan yatırımların da askıya alındığını anımsatan Üçok, gelinen noktada Alman yatırımcılar için AB üyesi Romanya ve Bulgaristan üzere daha cazip imkanlar sunan ülkeler bulunduğuna işaret etti.

Alman yatırımcıları hangi adımlar ikna eder?

Türkiye’nin yine daha cazip hale gelmek için adımlar atması gerektiğini anlatan Üçok, “Bizim Türkiye olarak yalnızca mali siyasetler alanında değil, öteki alanlarda da rasyonel siyasetlere döndüğümüzü, sahiden Batı’ya yöneldiğimizi gösterecek adımlar atmamız gerekiyor. Yatırım çekmek istiyorsak hem iktisadımızı AB’ye entegre hale getirmemiz lazım hem de ekonomik yapısal ıslahatlar, istihdam piyasaları, vergi sistemi, hukuk sistemi üzere mevzularda ilerleme sağlamamız lazım” diye konuştu.

“Mevcut konjonktür Türkiye için aslında çok büyük fırsatlar yaratıyor. Lakin ne yazık ki öngörülemezlik ve yapısal ıslahat eksiklikleri Türkiye’nin yatırımları çekememesine yol açıyor” görüşünü aktaran Alper Üçok, değerlendirmelerini şöyle tamamladı:

“Avrupa’da, Almanya’da, çok değerli dallar dönüşüm içerisinde. Bunların bir birden fazla gücün çok fazla kullanıldığı dallar. Birtakımı da yetişmiş eleman, işgüçü eksikliği nedeniyle dönüşüm sağlamak zorunda olan dallar. Ve Türkiye kimya, cam, kağıt, metalurji, demir çelik, gübre endüstrisi üzere bütün bu alanlarda, Avrupa’dan, Almanya’dan çıkmak isteyen, yeni bir lokasyon arayan firmalar açısından yatırım çekebilecek cazip bir ülke olabilirdi. Fakat ne yazık ki yapısal ıslahatlarda ilerleme sağlanamaması nedeniyle değil.”