DİSK: En düşük emekli aylığı en az minimum fiyat düzeyine yükseltilmeli

Türkiye Devrimci Emekçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) en düşük emekli aylığının en az minimum fiyat düzeyinde olması gerektiğini vurgulayarak “En düşük emekli aylığı en az taban fiyata yükseltilmelidir. Bu meblağ emeklilerin kök aylığı kabul edilmelidir. Ucube bir sistem olan tamamlama sürecinden vazgeçilmelidir. Bunun yerine en düşük aylık minimum fiyata çekilmeli, başka aylıklar da birebir oranda yükseltilmelidir.” ifadelerini kullandı.

DİSK tarafından İstanbul Kartal Meydanı’nda düzenlenen “Emekliler Buluşması” sonuç bildirgesi bugün yayınlandı. Bildirgede şu tespitlere yer verildi:

“Emeklilerin insanca bir hayat sürmeleri giderek zorlaşıyor”

“Emeklilik toplumsal güvenlik hakkının ayrılmaz bir kesimidir ve temel yurttaşlık haklarından biridir. Emekliler, hak sahipleriyle birlikte Türkiye’nin en kıymetli toplumsal kümelerinden birini oluşturuyor. Türkiye’de 10,7 milyonu yaşlılık (emekli) aylığı alanlardan oluşmak üzere dul ve yetim aylığı alanlarla birlikte 15,2 milyonu aşkın emekli ve hak sahibi var. Milyonları kapsayan emeklilik sisteminin getirdiği eşitsizlikler emeklilikte adalet problemini derinleştiriyor. Emeklilerin insanca bir hayat sürmeleri giderek zorlaşıyor, düşük emekli aylıkları sebebiyle emekliler ya iş arıyor ya da çalışıyor.

Emekliler AKP iktidarları devrinde büyük kayıplara uğramaya devam ediyor. 2008 yılında kabul edilen 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu ile emeklilik şartları zorlaştırıldı. Yasa ile emekli aylıklarının hesaplanmasında ilgili katsayıların hududunu düşürerek emekli aylıklarını insanca yaşama şartlarından uzaklaştıran AKP iktidarı, bu kere de yayımladığı Orta Vadeli Program’la (OVP) emeklilikte adaletsizliklerin devam edeceğini ve emeklilik sistemini özelleştireceğini açıkça lisana getiriyor. 8 Eylül 1999 ve sonrası işe başlayan milyonlar için kademeli emeklilik başta olmak üzere ‘emeklilikte adalet’ taleplerine OVP’de kapı kapatılıyor. ‘Sosyal Güvenlik Sisteminin Mali Sürdürülebilirliğinin Güçlenmesi’ ismi altında ‘sosyal güvenlik sisteminde bireylerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden’ bir sistemin hayata geçirileceği söz edilerek ‘bir gün yüzünden 17 yıl geç emekli olma’ garabetine OVP ile devam denmektedir.

“İkinci basamak emeklilik sistemi yerine emekli aylıkları hemen iyileştirilmeli”

Öte yandan AKP iktidarı, kamusal emeklilik sisteminin güçlendirilmesinden fazla toplumsal güvenlik sisteminin özelleştirilmesini tercih etmektedir. İkinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) gayesi hem kıdem tazminatı hem de toplumsal güvenlik sistemi için büyük bir tehlike olarak durmaktadır. İkinci basamak emeklilik sistemi mevcut kamusal emeklilik sisteminin daha da berbatlaşması manasına gelmektedir. İkinci basamak emeklilik sistemi yerine emekli aylıkları hemen iyileştirilmelidir.

Türkiye’de prim ve yaş şartı sebebiyle emekli olamayan milyonların haklı uğraşı sürerken milyonlarca emekli ise taban fiyatın altında aylık ve gelir ile hayatını sürdürmek zorunda. Bundan 20 yıl evvel, AKP iktidara geldiğinde, minimum fiyatın yüzde 40 üzerinde olan emekli aylıkları günümüzde minimum fiyatın yüzde 34,2 altındadır. Milyonlarca emekli taban fiyatın altında yaşamaya mahkûm edilmektedir.

Tüm Türkiye’nin şahit olduğu bu olumsuz tablo karşısında sessiz kalmıyoruz. Türkiye’de halihazırda emekli olup insanca yaşayamayanlar ve adaletsiz emeklilik sistemi sebebiyle emekli olamayanlar 24 Eylül 2023’te Kartal’da bir ortaya gelerek emeklilik hakkına sahip çıktı. DİSK, Emekliler Buluşması’nda aşağıdaki taleplerin yerine getirilmesi için çabayı sürdürmeye devam edecektir.

“En düşük emekli aylığı en az minimum fiyata yükseltilmelidir”

En düşük emekli aylığı en az minimum fiyata yükseltilmelidir. Bu meblağ emeklilerin kök aylığı kabul edilmelidir. Ucube bir sistem olan tamamlama sürecinden vazgeçilmelidir. Bunun yerine en düşük aylık taban fiyata çekilmeli, öteki aylıklar da birebir oranda yükseltilmelidir.

Emekli aylıkları ortasındaki dengesizliğin giderilmesi için intibak düzenlemesi yapılmalıdır. Emekli aylıklarının bağlanmasında 2000 öncesi, 2000-2008 ortası ve 2008 sonrası olmak üzere var olan üç başka sistemden doğan farklar ve dengesizlikler giderilmelidir. Birebir müddetlerle çalışan ve eşit prim ödeyen emeklilerin aylıkları ortasındaki farklar eşitlik unsuruna alışılmamıştır. Aylık Bağlama Oranları eski seviyesine yükseltilmeli ve kapsamlı intibak düzenlemesi ile emekli aylıkları ortasındaki eşitsizlik giderilmelidir.

“Emeklilik yaşı konusunda adalet ve istikrar sağlanmalıdır”

Emeklilik yaşı konusunda adalet ve istikrar sağlanmalıdır. Emeklilikte adil bir kademeli geçiş sistemi uygulanmalıdır. Uzun yıllardır verilen çaba sonucu yapılan EYT düzenlemesi kıymetli bir mağduriyeti giderirken yeni adaletsizlikler yaratmıştır. Böylelikle Anayasa’nın eşitlik prensibi ihlal edilmiştir. 8 Eylül 1999 gününden evvel sigortalı olanlar için emeklilikte yaş şartı olmadan emeklilik imkânı tanınırken, 9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olan bayanlarda 20 ve erkeklerde 17 yıl daha geç emeklilik kelam konusu olmaktadır. Bir gün, bir ay, bir yıl farkla ortaya büyük bir dengesizlik çıkmıştır. Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 ve sonrası olanlar için adil bir kademeli geçiş sistemi kabul edilmelidir.

Yılda iki sefer verilen emekli bayram ikramiyeleri en az minimum fiyat kadar olmak üzere artırılmalıdır. 2018 yılından beri emeklilere yılda iki sefer, Kurban ve Ramazan bayramlarında verilen emekli bayram ikramiye meblağları tekrar düzenlenmelidir. 2018 yılında 1.000 TL olarak belirlenen emekli bayram ikramiyeleri ortadan geçen 5 yılda taban fiyata nazaran epey geriledi. 2018 Mart ayında emekli bayram ikramiyesi 1.603 TL olan minimum fiyatın yüzde 62’si kadardı. 2023 Haziran’da ise 2.000 TL olan emekli bayram ikramiyesi 11.402 TL olan taban fiyatın yüzde 18’ine kadar geriledi. Emekli bayram ikramiyeleri minimum fiyat kadar artırılmış olsaydı bir bayram için 7.113 TL olarak uygulanacaktı. Emekli bayram ikramiyeleri harçlık olmaktan çıkarılmalı ve minimum fiyat seviyesine yükseltilmelidir.

“Emekliler kelam ve karar sahibi olmaldır”

Emekli ile dul ve yetim aylıkları belirlenirken emekliler kelam ve karar sahibi olmalıdır. Emeklilerin sendika kurma hakkı önündeki mahzurlar kaldırılmalı, personel emeklilerine aylıklar belirlenirken toplu kontrat hakkı tanınmalıdır. Emekli sendikalarına dönük kapatma davalarından vazgeçilmelidir. Hükümet emekli sendikalarını kapatma teşebbüslerinden vazgeçmelidir.” (ANKA)