Bayanın İnsan Hakları Derneği 30 yaşında: 60 vilayette 20 bin bayan ile kartopu üzere büyüyen feminist çaba

Kadının İnsan Hakları Derneği, 30’uncu yaşını, üç jenerasyondan bayanlar ve LGBTİ+’larla bir ortada kutladı. 

Kadının İnsan Hakları Derneği (KİH), 30. yılını bayanlar ve LGBTİ+’larla İstanbul Şişli’deki Bomontiada’da kutladı. “30 yıldır çok haklıyız” başlığında düzenlenen aktifliğin sunuculuğunu komedyen Pınar Fidan üstlendi.

Etkinlik, Dolphin Drama’nın müzik dinletisinin akabinde derneğin kurucularından İpek İlkkaracan ile KİH Genel Koordinatörü Hilal Gençay’ın konuşmalarıyla başladı. İlkkaracan ve Gençay, derneğin feminist uğraştaki 30 yıllık seyahatini anlattı.

Sokakla ofis ortasında: Üç jenerasyon yan yana

İpek İlkkaracan, “Bu derneği kurarken 30 yıla geleceğimizi iddia etmiyorduk. O denli bir vizyonumuz yoktu. Şu işi halledelim, şu kampanyayı yapalım, aile içi şiddeti engellemeye yönelik müdafaa buyruğu yasasını da kabul ettirelim derken 30 yıla ulaştık. Dernek artık üçüncü kuşak takıma devroldu, hatta dördüncü kuşak geliyor” dedi.

Hilal Gençay ise derneğin emelini ,“KİH, bayan haklarını çok bütünlüklü bir formda ele alıyor. Cinsellikten eğitime, toplumsal cinsiyet eşitliğinden kız çocuklarının haklarına, doğurganlık haklarından siyasete iştirake kadar her alana bayanların özgür ve eşit iştiraki için uğraş ediyor. Bu feminist çabayı ve hak şuurunu yaygınlaştırmayı kendine hedef ediniyor. Çok temalı çalışmak bizim bir özelliğimiz” kelamlarıyla anlattı ve şöyle devam etti:

 

“Bundan bir yıl evvel bir anket yapıp paydaşlarımıza ‘KİH’i nasıl görüyorsunuz?’ diye sormuştuk. Bir yanıt çok hoştu, diyordu ki ‘Sokakla ofis ortasında konumlandırıyorum ben KİH’i.’ Nitekim de biz aktivizmle profesyonel çalışmanın kesişimiyiz.”

Gençay ve İlkkaracan, 30 yıllık süreçte Türkiye’nin 60 vilayetinde ve KKTC’de dahil 20 bin bayanın iştirakiyle 22 bayan örgütünün kurulmasına vesile olan Bayanın İnsan Hakları Eğitim Programı’nı (KİHEP) da “Bir kartopu misali büyüdükçe büyüdü” diyerek tanımladı.

“15 yıl evvel bayan hakları ve aileyi yıkma kavramı bir ortaya getirilmişti”

KİH ile devrin Toplumsal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Genel Müdürü Bülent İlik ortasındaki bağlantının değerini hatırlatan İlkkaracan, geçen 30 yılda Türkiye’de cinsiyet eşitliği uğraşının dönüm noktalarına da tanıklık ettiklerini söyledi:

“2007-2008’di, dernek temsilcisi olarak SHÇEK’in yeni genel müdürüne iyi olsuna gitmiştim. Bana ‘Ben Bayanın İnsan Hakları Eğitim Programı eğitimlerinin yapıldığı toplum merkezlerini gezdim dolaştım. Bu, aileyi yıkmaya yönelik bir program mı hocam?’ dedi. Bayanın insan haklarıyla aileyi yıkma kavramının bir ortaya getirilişini birinci duyuşumdu. Sonra programı bu işbirliğiyle uygulamak güzelce güçleşti. 2011’de de protokolümüz tek taraflı iptal edildi. Akabinde belediyeler, bayan örgütleri ve sivil toplum kuruluşlarıyla yeni işbirlikleri yaparak hiç yılmadan 28 yıldır aralıksız devam ettik.”

Gençay da Türkiye’nin 2021’de İstanbul Sözleşmesi’nden çekildiğini hatırlatarak, “Ama ne oldu? Bütün Türkiye İstanbul Mukavelesi’ni öğrendi, sahiplendi. Bayanlar kontratın manasını sokaklarda haykırdı. Hasebiyle biz ‘İstanbul Mukavelesi bizim’ demeye devam ediyoruz” diye konuştu.

Konuşmaların akabinde komedyen Pınar Fidan kısa bir stand-up gösterisi yaptı, sanatkarlar Yasemin Mori ve Sena Şener konser verdi, drag queen Florence Konstantina Delight da 30. yıl kutlamasına bir sahne gösterisiyle katıldı.

Kadının İnsan Hakları Derneği hakkında Kadının İnsan Hakları Derneği (KİH), Türkiye’de ve dünyada bayanın insan haklarını geliştirmek hedefiyle 1993’te kuruldu. Hem ulusal hem milletlerarası seviyelerde bayanların demokratik, eşitlikçi ve barışçı bir toplum sisteminin kurulması ve korunması sürecine iştirakini destekleyen KİH, yıllar içinde yalnız Türkiye’de değil, birebir vakitte tüm dünyada tanınan bir bayan örgütü haline geldi. Kurulduğu günden bu yana Türkiye’de çeşitli yasal ıslahatlara, hak şuurunun yaygınlaşmasına ve bayanın insan haklarının hayata geçirilmesine katkıda bulundu. KİH, çalışmaları ve programlarıyla toplumsal cinsiyet eşitliği ve toplumsal adalet alanlarındaki ilerlemelere yaptığı katkılar nedeniyle 1999’da Memleketler arası Bayan Kalkınma Örgütü’nün (AWID) Öncü Tahliller Ödülü’nü aldı. 2007’de Türkiye ve öbür Müslüman ülkelerde yaşayan bayanların insan hakları için yaptığı çalışmalar nedeniyle Gruber Vakfı Milletlerarası Bayan Hakları Ödülü’ne paha görüldü. Dernek ayrıyeten, 2005’ten bu yana Birleşmiş Milletler’in (BM) Ekonomik ve Toplumsal Kurulu (ECOSOC) özel STK danışmanlık statüsüne sahip.