Antarktika’daki deniz buzu düzeyi uzmanları neden endişelendiriyor?
Ulusal Kar ve Buz Bilgi Merkezi’nde (NSIDC) buzulları izleyen Walter Meier, “Bu şimdiye kadar gördüklerimizden çok farklı, neredeyse akıllara sakinlik verici seviyede” diyor.
Uzmanlar, Antarktika’nın buzul nizamının bozulmasının geniş kapsamlı sonuçlara yol açabileceği konusunda uyarıyor.
Antarktika’nın devasa beyaz buz örtüsü, Güneş’in gücünü atmosfere geri yansıtarak ve birebir vakitte altındaki ve yakınındaki suyu soğutarak gezegenin sıcaklığını düzenliyor.
Uzmanlar, bu buzullar olmasa Antarktika’nın buzdolabı tesirinden fazla radyatör tesiri yaratacağını söylüyor.
Antarktika Okyanusu’nun yüzeyindeki deniz buzunun büyüklüğü şu anda 17 milyon kilometrekareden az. Bu, Eylül ayı ortalamasından 1,5 milyon kilometrekare daha az ve evvelki kış düzeylerinin çok altında.
Dr. Meier, deniz buzullarının kıymetli ölçüde yine oluşacağı konusunda optimist değil.
Bilim insanları hala bu yılki deniz buzulu düzeyinin azalmasına neden olan tüm faktörleri belirlemeye çalışıyor lakin Antarktika’daki şiddetli şartlar araştırma yapmayı da zorlaştırıyor.
Çok sayıda global sıcaklık ve okyanus sıcaklığı rekorunun kırıldığı 2023 yılında kimi bilim insanları bilhassa deniz buzulu düzeyindeki düşüşe dikkat edilmesi gerektiğini vurguluyor.
Antarktika Yarımadası’nda yer alan Manitoba Üniversitesi’nden Dr. Robbie Mallett, “Deniz buzulunun ne kadar hassas olduğunu görüyoruz” diyor.
Mallett’in grubu hala Antarktika’daki çalışmalarını sürdürmek için izolasyon, çok soğuk ve güçlü rüzgar üzere şartlarla çaba ediyor.
Bu yıl görülen ince deniz buzulu katmanı ise işlerini daha da zorlaştırıyor.
Mallett, “Bu tabakanın kırılıp bizimle birlikte denize sürüklenme riski var” diyor.
Çok düşük rüzgar şartlarında oluşan “nilas” ismi verilen buzul türü
Antarktika’daki deniz buzulları Güney Yarımküre’nin kış aylarında, yani Mart-Ekim ortasındaki süreçte oluşuyor ve yaz aylarında büyük ölçüde eriyor.
Bu buzullar tıpkı vakitte buzdağlarından, kara buzlarından ve dev buz raflarından oluşan, birbirine bağlı bir sistemin kesimi.
Deniz buzulları, karayı kaplayan buz için kollayıcı bir kılıf misyonu görüyor ve okyanusun ısınmasını engelliyor.
İngiltere Antarktika Araştırması’ndan Dr. Caroline Holmes, deniz buzulu düzeylerindeki düşüşün tesirlerinin yaz devrine geçişte görülebileceğini söylüyor.
Deniz buzulları eridikçe okyanusun karanlık bölgeleri ortaya çıkıyor ve güneş atmosfere yansıtılmadan emiliyor.
Bilim insanlarının “buz-albedo” tesiri ismini verdiği bu olayda deniz ısınıyor, bu da daha fazla buzulun erimesine yol açıyor.
Bu olay Antarktika’nın global sıcaklık düzenleyicisi rolünün önüne geçerek gezegenin daha fazla ısınmasını beraberinde getirebiliyor.
“Antarktika devini uyandırıyor muyuz?” diye soran Exeter Üniversitesi’nden Buzulbilimci Prof. Martin Siegert şöyle devam ediyor:
“Bu dünya için tam manasıyla felaket olur.”
Leeds Üniversitesi’nden Yer Bilimci Prof. Anna Hogg, Antarktika’nın buz katmanlarında görülen azalmanın, en makus senaryo aralığında olduğuna dair işaretler bulunduğunu söylüyor.
1990’lı yıllardan bu yana Antarktika’daki kara buzlarında görülen kayıp, deniz düzeyinin 7,2 mm yükselmesine neden oldu.
Deniz düzeyindeki en ufak artış bile kıyıda yaşayan toplulukları büsbütün yok edebilecek derecede tehlikeli fırtına olaylarına neden olabiliyor.
Önemli ölçüde kara buzu erimeye başlarsa tesirleri dünya çapında milyonlarca insan tarafından hissedilecek.
‘Burada çok hava olayları yaşanacağını hiç iddia etmedik’
Denizle çevrili bir kıta olan Antarktika’nın kendi hava ve iklim sistemi var.
2016 yılına kadar Antarktika’nın deniz buzu oranı kış aylarında artıyordu.
Ancak Mart 2022’de bir çok sıcak hava dalgası Doğu Antarktika’yı vurunca sıcaklık -10 dereceye yükseldi. Olağan kurallarda sıcaklığın -50 derece olması gerekirdi.
Prof. Siegert, “30 yıl evvel Antarktika’yı incelemeye başladığımda orada çok hava olaylarının olabileceğini hiç düşünmemiştik” diyor.
Deniz buzu düzeyleri Şubat 2023 de dahil olmak üzere son yedi yılın üçünde rekor kırarak azaldı.
Bazı bilim insanları düşük buzul düzeyinin kıtanın iklim şartlarında temel bir değişimin meydana geldiğinin göstergesi olabileceğine inanıyor.
Antarktika’nın uzaklığı ve tarihi bilgi eksikliği, pek çok şeyin hala bilinmediği manasına geliyor.
Dr. Robbie Mallett’a nazaran bölge bilimsel açıdan hala “vahşi batı” diye nitelendirilebilir.
Bilim insanları deniz buzunun ne kadar uzandığını bilse de kalınlığını şimdi bilmiyor.
Bu eksik bilgi, bölgenin iklim modellerini kökten değiştirebilir.
Dr. Mallett ve grubu her gün Antarktika’daki buz ve kar düzeylerini ölçüyor
Rothera bilimsel üssünde çalışan Dr. Mallett, Defiant isimli memleketler arası bir araştırma projesi kapsamında deniz buzu kalınlığını incelemek için radar aygıtları kullanıyor.
Mallett ve kimi öbür bilim insanları hala kış aylarında buzların yok olmasının nedenlerini arıyor.
Birçok doğal faktörün birikmiş olabileceği ve bölgeyi tıpkı anda etkiliyor olabileceğine işaret eden Mallett,”Bunun doğal bir değişkenliğin nitekim garip bir sonucu olma ihtimali var” diyor.
Bilim insanları, bu yıl okyanusların rekor düzeyde ısınmasının muhtemelen katkıda bulunan faktörler ortasında olduğunu düşünüyor. Ne de olsa sıcak su donmuyor.
Ayrıca okyanus akıntılarında ve Antarktika’da sıcaklıkları belirleyen rüzgarlarda da değişiklikler meydana gelmiş olabilir.
Şu anda Pasifik’te görülen El Niño hava olayı da katkıda bulunuyor olabilir.
Dr. Mallett, “Endişelenmek için çok çok âlâ nedenler var. Bu, son 40 yıldır görülmeyen ve artık ortaya çıkan, Antarktika’daki iklim değişikliğinin nitekim telaş verici bir işareti” diyor.