ABD eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton: Türkler sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değilse, bu, NATO için Yunanistan’ın kıymetini artırır

T24 Dış Haberler

ABD eski Lideri Donald Trump‘ın kara kutusu olarak bilinen Beyaz Saray eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, “Eğer Türkler Erdoğan hükümeti altında sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değillerse, bence bu Yunanistan’ın ehemmiyetini ve üstlenmeye hazır olduğu rolü arttıracaktır zira Akdeniz’de güçlü bir NATO varlığına muhtaçlığımız var” dedi. 

Beyaz Saray eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Yunanistan gazetesi eKathrimerini’ye mülakat verdi. Bolton, NATO’nun Doğu Akdeniz’deki durumundan, ABD-Yunanistan ve Yunanistan-Türkiye alakalarına; Karadeniz’deki son durumdan Montrö Mukavelesi’nin gözden geçirilmesi gerektiği değerlendirmelerine kadar bir dizi hususta görüşlerini aktardı. 

“Doğu Akdeniz’deki istikrarsızlık ve gerginlik yakın gelecekte de devam edecek”

Temmuz ayında Vilnius’ta gerçekleştirilen NATO Tepesi’nin Doğu Akdeniz’deki istikrar ve güvenliği nasıl etkileyeceği sorusuna cevap veren Bolton; Ukrayna savaşı ve Türkiye’nin aldığı durumlardan kaynaklı olarak bir dizi cevaplanmamış soru olduğunu kaydetti.

Bolton, “Türkiye’nin İsveç’in üyeliği önünde pek çok açıdan yarattığı meseleler, daha yapacak çok işimiz olduğunu gösteriyor. ABD’nin bu bahiste Türkiye’ye gerektiği kadar baskı yapmadığını düşünüyorum. Münasebetiyle Doğu Akdeniz’deki istikrarsızlık ve gerginlik yakın gelecekte de devam edecek” dedi. 

John Bolton kimdir? 1948 yılında doğan John Bolton, mesleğine bir avukat olarak başladıktan sonra diplomasi sahnesine adım attı. Bolton, Trump’tan evvel yeniden Cumhuriyetçi olan liderler Ronald Reagan, George H.W. Bush ve George W. Bush idarelerinde misyon yaptı; Adalet ve Dışişleri bakanlıklarında da güvenlik ve türel bahislerde diplomatlık vazifesi üstlendi. ‘Şahin’ görüşleriyle tanınan Bolton, ABD’nin Irak’a müdahalesinin en büyük sorumlularından biri olarak görülüyor.  2005-2007 yılları ortasında ABD’nin Birleşmiş Milletler Temsilcisi olarak vazife yapan deneyimli diplomat, BM’yi bu süreçte “etkisiz” olarak nitelendirdi. Resmi vazife yürütmediği sıralarda fikir kuruluşlarında misyon yapan Bolton, 9 Nisan 2018’de Trump Beyaz Sarayı’nın Ulusal Güvenlik Danışmanı oldu. 10 Eylül 2019’da Trump’la dış siyasette yaşadıkları uyuşmazlıkla nedeniyle Beyaz Saray’daki günleri son buldu. Bolton misyondan kendi isteiğiyle ayrıldığını, Trump ise danışmanını kovduğunu söyledi. Bolton, daha sonra Trump hükûmetinde vazife yaparken gördüklerini ve yaşadıklarını “The Room Where It Happened / Olayın Olduğu Oda” isimli bir kitapta anlattı. Trump, “birçok saklı bilgiyi ifşa ettiği” gerekçesiyle kitabın yayımlanmasını engellemek için yargı nezdinde teşebbüste bulundu, lakin Fedaral Mahkeme itirazı reddetti. Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanı Fahrettin Altun da, kitabın “tek taraflı, manipülatif ve yanıltıcı” olduğunu belirterek Bolton’a reaksiyon gösterdi.

“Kıyısı olmayan ülkelerin deniz araçlarının, Karadeniz’e serbestçe giremeyeceğini söylemek artık kabul edilemez”

Karadeniz’deki son durumla ilgili yorumları sorulan Bolton, “Karadeniz’e kıyısı olmayan güçlerin buraya erişimi sorununun Montrö Kontratı ile tatmin edici bir formda çözülmediğini düşünüyorum” diyen Bolton, “Bugün Karadeniz 1930’larda olduğundan farklı bir jeostratejik ehemmiyete sahip ve bence Ukrayna’daki savaş Montrö Mukavelesi’nin yetersizliğini ortaya koydu. Tahminen de bu Erdoğan’ın duymak isteyeceği bir şey değil” sözlerini kullandı.

Bolton, “Ukrayna’daki savaş örneğinde olduğu üzere farklı bir formülasyona muhtaçlığımız olduğunu düşünüyorum. Türkiye’nin bundan hoşlanmayacağından eminim. Fakat onlara biraz güvenlik sağlayabiliriz. Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerin deniz araçlarının Karadeniz’e serbestçe giremeyeceğini söylemek artık kabul edilemez” dedi. 

“ABD, Yunanistan’da daha kapsamlı bir askeri varlık bulundurmalı”

ABD’nin Dedeağaç’taki ‘Souda 2’ askeri üssünü geliştirmeye öncelik vermesiyle ilgili soruyu yanıtlayan Bolton, Yunanistan’ın Doğu Akdeniz ile ilgili ABD stratejisindeki rolünü “Yunanistan’ın yalnızca Karadeniz için değil, Akdeniz’deki daha geniş bağlam için de değerli bir rolü var” formunda açıkladı. 

ABD’nin Yunanistan’da daha kapsamlı bir askeri varlık bulundurmasını ve Yunanistan ile iş birliği yapmasını desteklediğini söyleyen Bolton, “İttifaka yönelik tehditlerin yeni tahlillerine bakmamız gerekiyor” dedi. Bolton, ‘tehdidin bir kısmının’ NATO üyesi Türkiye’de ‘somutlaştığını’ savundu. Bölgede “Orta Doğu ve Avrupa’yı birbirine yakınlaştıracak pek çok potansiyel olduğunu” söyleyen Bolton, fırsatları pahalandırmak için ABD varlığına daha çok gereksinim duyulacağını; bunun gerçekleşmesi için de Yunanistan’ın ‘doğal bir yer’ olduğunu belirtti. 

Türkiye ile Yunanistan ortasındaki olağanlaşma sürecine ait görüşleri sorulan Bolton, bu mevzuda optimist olmadığını açıkladı. Bolton, “Erdoğan iktidarda olduğu sürece Yunanistan ve Türkiye ortasında tarihi mevzulara ait gerginlikler yıllar içinde inişli çıkışlı bir seyir izledi. Lakin Erdoğan bir provokatör” tabirlerini kullandı. 

Trump’ın kara kutusu Bolton T24’e konuştu: Fethullah Gülen nasıl iade edilmedi, Rusya’dan S-400 alımı ABD’de hangi soruları doğurdu, Trump ve Erdoğan’ın konuşmalarında ana gündem neydi?

“Finlandiya ve İsveç üzerinden İttifak’ta sorun yarattı. İsrail ile sorun yarattı. Yunanistan ile daima sorun çıkarıyor. Ukrayna savaşındaki rolü en âlâ ihtimalle karışıktı” diyen Bolton, Türkiye’nin NATO’da tutma arzusunun ‘sorgulanmaya açık’ olduğunu ileri sürdü. 

Yunanistan, ABD ve Birleşik Krallık ortasında kurulabilecek daha yakın bir iş birliğinin sıkıntıları çözebileceğini kaydetti. 

“Erdoğan, uğraşmak zorunda olduğu meselelerin sayısını azaltmaya çalışıyor”

Erdoğan’ın Yunanistan siyasetinde bir değişiklik göstermeyeceğini ve “farklı alanları sakinleştirmeye çalıştığını” söyleyen Bolton, “Benim hissim Erdoğan’ın uğraşmak zorunda olduğu problemlerin sayısını azaltmaya çalıştığı tarafında. Bunun değerli bir taviz vereceği manasına geldiğini düşünmüyorum lakin tansiyonu düşürmeye çalışacağını düşünüyorum” dedi. 

“Kıbrıs bölünmemelidir”

Kıbrıs Sıkıntısı’nda ‘herhangi bir değişiklik ihtimali’ görmediğini söyleyen Bolton, “Bence tahlil Kıbrıs hükümetini Kıbrıs halkına geri vermektir. Bölünmemelidir, ki şu anki durumun da bu olduğu açıktır” sözlerini kullandı. 

“Türkler sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değilse, bu NATO için Yunanistan’ın değerini artırır”

Bolton, ABD Lideri Joe Biden’ın Yunanistan ile kurduğu uygun ilgilere değinen Bolton, Yunanistan-ABD ikili bağlarının geleceğini şöyle yorumladı: 

“NATO’nun güneydoğu kanadını demirlemek günümüz dünyasında her zamankinden daha değerli. Ve şayet Türkler Erdoğan hükümeti altında sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değillerse, bence bu Yunanistan’ın ehemmiyetini ve üstlenmeye hazır olduğu rolü arttıracaktır zira Akdeniz’de güçlü bir NATO varlığına muhtaçlığımız var. Kâfi sayıda donanma gemimiz yok ve daha fazlasını yapmak da vakit alacaktır. Hasebiyle daha güçlü bir NATO’nun, Yunanistan’ın daha güçlü bir iştirakini gerektirdiğini düşünüyorum”