Tahıl koridoru tekrar açılacak mı, BM ve Türkiye Rusya’ya ne önerdi?
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ortasında haftaya yapılacak kıymetli görüşme öncesi Moskova’da temaslarda bulundu. Fidan, Rusya’yı, Birleşmiş Milletler’in (BM) tahıl koridorunun tekrar açılması için hazırladığı yeni teklifleri kabul etmesi için iknaya çalıştı. Tahıl koridorunun akıbetinin Erdoğan-Putin görüşmesinde netleşmesi bekleniyor.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgale başladığı 24 Şubat 2022’den bu yana savaşın sona erdirilmesi ve yarattığı olumsuz tesirlerin giderilmesi için etkin diplomasi izleyen Türkiye’nin bugünlerde önceliği, Rusya’nın 17 Temmuz’da askıya aldığı tahıl koridorunun tekrar açılması.
Dışişleri Bakanı Fidan, geçen hafta yaptığı Ukrayna ziyaretinin akabinde dün Rusya’ya gitti.
Fidan’ın Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile yaptığı görüşme, ağır gündemli içeriği kadar zamanlaması açısından da kıymetli oldu.
İki dışişleri bakanının bir ortaya geldiği anlarda Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres’in tahıl koridorunun tekrar açılmasına ait yeni teklifleri içeren mektubunun Moskova’ya ulaştığı açıklandı.
Fidan da, Lavrov ile düzenlediği ortak basın toplantısında, Türkiye’nin BM’nin tekliflerinin tahıl koridorunun tekrar başlatılması için uygun bir taban oluşturduğu niyetinde olduğunu söyledi.
BM Genel Sekreteri Guterres: Rusya’nın telaşlarını dikkate alıyoruz
BM Genel Sekreteri Guterres, Rusya’nın tasalarının dikkate alındığını ve Rus besin eserleri ve gübresinin dünya pazarlarına uygun bir fiyatla sevk edilmesini sağlayacak düzenlemelerin yapıldığını anlattığı mektubunda, yeni tahıl koridoru mutabakatının kalıcı ve istikrarlı bir uygulama olarak düşünülmesi gerektiğini kaydetti.
“Krizden krize sürüklenen ve daima askıya alınan bir Karadeniz teşebbüsü olmaz. İşe yarayan ve herkesin faydasına olan bir şeye muhtaçlığımız var” diyen Guterres, Rusya’nın taleplerinin karşılanması için somut tahliller sunduklarını kaydetti.
Diplomatik kaynaklara nazaran Türkiye ve BM’nin üzerinde çalıştığı yeni tahıl koridoru teşebbüsü, Rus ve Ukrayna eserlerinin Türk boğazları üzerinden ve yeniden İstanbul’da konuşlu Müşterek Uyum Merkezi tarafından denetlenmesi ve yürütülmesini içeriyor.
2022’deki mutabakattan farklı olarak tahıl koridorunun 120 gün üzere kısa bir vakit için değil daha uzun bir mühlet için geçerli olması, böylelikle uygulamanın siyasi gelişmelerden etkilenmemesi hedefleniyor.
Rusya, kendi eserlerini ihraç edememesi nedeniyle 17 Temmuz’da tahıl koridorunun askıya alındığını ve 20 Temmuz’dan itibaren Ukrayna limanlarına seyreden tüm gemileri potansiyel askeri kargo taşıyıcıları olarak değerlendirileceğini açıklamıştı. Tıpkı açıklamada, Rusya’nın şartlarının sağlanması durumunda tahıl koridorunun yine başlatılacağı da kaydedilmişti.
Rusya’nın şartları ortasında besin eserlerinin ihracatını engelleyen gemicilik, sigorta ve ödemeler üzere alanlardaki yaptırımların kalkması bulunuyor.
Rusya Tarım Bankası’nın milletlerarası para transfer sistemi SWIFT’e yine bağlanması, ziraî makine ve yedek modüllerinin alımına yine müsaade verilmesi ve Rusya’nın Togliatti kentinden Ukrayna’nın Odessa kentine giden amonyak boru çizgisinin tekrar işletime açılması da şartlar ortasında.
Guterres, Mayıs ayında Rusya Tarım Bankası’nın SWİFT sistemine bağlanması için teşebbüslerde bulunmuş lakin getirdiği teklifler yaşama geçememişti. Rusya açısından en kritik hususlardan biri para transferinin sıkıntısız olarak yapılması olarak görülüyor. BM’nin yeni paketinde bu meseleye yeni bir tahlil yolu bulunup bulunmadığı ilerki süreçte ortaya çıkacak.
Fidan: Geçmiş uygulamadan dersler aldık
Ankara, tahıl koridorunun başladığı birinci günden bu yana Rus eserlerinin de ihraç edilmesi gerektiğini kaydetmiş ve başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerle temaslarında ihracatının önündeki manilerin kaldırılması iletisini vermişti.
Fidan, temasları sonunda Lavrov ile yaptığı basın toplantısında BM’nin tekliflerine dayanak açıklaması yaparken, “Ülkemizin ağır uğraş ve katkılarıyla BM yeni bir teklif paketi hazırladı. Bunun, teşebbüsün canlandırılması için uygun bir yer teşkil ettiğini düşünmekteyiz” sözlerini kullandı.
Ankara ve BM’nin Rusya’nın konumunu ve taleplerini daha düzgün anlamaya ve karşılamaya çalışan bir süreci yönettiklerini anlatan Fidan, bu kapsamda Karadeniz tahıl teşebbüsünün birinci uygulama periyodunda ortaya çıkan aksaklıklar ve bundan alınan derslerin kıymetine dikkat çekti.
Lavrov: Garanti değil vaat var
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise basın toplantısında Türkiye ve BM’nin gayretlerini övdü lakin Moskova’ya ulaşan yeni teklif paketinin “güvence” değil “vaatler” içerdiğini kaydetti.
“Bu bildirilerde hala bir tek teminat verilmiş değil. Yalnızca daha süratli ve etkin olunacağına ait kelamlar var” diyen Lavrov, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Vaatlerin ötesine geçilip çabucak yarından itibaren uygulamanın başlaması için somut sonuç doğuracak teminatların verilmesi durumunda, bu paket tam olarak yarından itibaren uygulanmaya başlayacak” dedi.
Ancak Lavrov, sorunun asıl olarak Batı’nın bu adımı desteklememesi olduğunu, BM’nin de uğraşlarının bu nedenle bir adım öteye geçemediğini söyledi.
Lavrov, bu engellemelere rağmen Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Karadeniz tahıl teşebbüsü kapsamında en fakir 6 Afrika ülkesinin her birine 50 bin ton kadar tahılı fiyatsız sağlama ve 1 milyon ton tahılın Türk şirketleri tarafından işlenip Katar’ın mali takviyesiyle dünya pazarlarına taşıma kelamını tutacağını da kaydetti.
Gözler Erdoğan-Putin görüşmesinde
Lavrov’un açıklamalarında teminat verilmesi durumunda Rusya’nın mutabakata dönmeye hazır olduğunu söz etmesi olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi. Fidan da önerilen paketin çok kapsamlı ve teknik boyutu olduğunu üzerinde çalışmaya devam edileceğini belirterek, Moskova’nın teklif paketini büsbütün reddetmediği iletisini vermiş oldu.
Ancak bütün bu düzenlemelerin uygulamaya geçebilmesi için başta ABD olmak üzere ve Batı tarafından dayanak görmesi zarurî. Erdoğan ile Putin ortasında gelecek hafta yapılması öngörülen görüşmeye kadar Ankara’nın bu tarafta uğraşını sürdürmesi bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin ile görüşmesinden tahıl teşebbüsü konusunda çıkacak olumlu bir sonuçla 9-10 Eylül günlerinde Hindistan’da yapılacak G20 Önderler Tepesi’ne ve 18 Eylül’de başlayacak BM Genel Heyeti toplantılarına katılmayı hedefliyor.