Memur artırımını görüşecek Hakem Şurası kimlerden oluşuyor, geçmişte ne kararlar verdi?
Onur Erem | BBC Türkçe
Kamu vazifelilerinin toplu kontrat görüşmelerinde hükümet ve sendikalar artırım oranında uzlaşamadı. 2024 ve 2025 yıllarında ne kadar artırım yapılacağına Kamu Vazifelileri Hakem Heyeti karar verecek. Konseyin kararı kesin ve rastgele bir itiraz yolu bulunmuyor.
Bu heyetin kimlerden oluştuğunu, geçmişteki kararlarını ve masadaki son teklif ve talepleri inceledik.
Zam teklifi ne kadar?
17 Ağustos’taki son görüşmede kamu patronu 2024 için yüzde 15+10, 2025 için ise yüzde 6+5 artırım teklif etti.
Memur-Sen ise 2024 için her bir çeyrekte sırasıyla yüzde 35+10+15+10 artırım yapılmasını talep etti. 2025 talebi ise yüzde 25+15 oldu.
Her iki yıl için de sendikanın talebi, hükümetin teklifinin yaklaşık üç katına denk.
Kurul daha evvel ne karar vermişti?
2012’den bu yana sendikalarla hükümet ortasındaki görüşmelerden ikisi Hakem Şurası’nda sonuçlandı.
Kurul iki seferde de hükümetin artırım teklifini neredeyse hiçbir değişiklik yapmadan kabul etti.
2012 yılında hükümetin yüzde 3.5+4’lük teklifinin kabul edilmemesi üzerine gidilen şura, yüzde 4+4 artırıma karar verdi.
2013 için ise hükümetin yüzde 3+3 teklifi şurada kabul gördü.
Hakem Konseyi’ne gidilen ikinci periyot olan 2020-21’de de hükümetin yüzde 4+4 ve 3+3 teklifleri motamot kabul edildi.
Bu sefer nasıl karar verebilir?
Geçmiş yıllarda Hakem Konseyi’nin verdiği kararlar hükümetin teklifiyle çoklukla örtüşse de bunların örtüştüğü bir öbür şey de Merkez Bankası’nın enflasyon iddiasıydı.
Enflasyon varsayımının 2020-21 devrinde gerçekleşen enflasyondan büyük oranda sapması, memurların gerçek gelirinde değerli bir düşüşe yol açmış, periyot sonlarında maaşlara enflasyon farkı artırımı yapılmıştı.
Merkez Bankası’nın önümüzdeki süreç için yıl sonu enflasyon iddialarıysa 2024’te yüzde 33, 2025’te yüzde 15.
Bu varsayımlar hükümetin teklifinin üstünde olsa da Memur-Sen’in teklifinin oldukça altında.
HaberTürk’te toplumsal güvenlik ve çalışma hayatı üzerine yazan Ahmet Kıvanç’a nazaran Hakem Şurası, bu sefer hükümetin teklifindense Merkez Bankası’nın iddiasına yaklaşabilir.
Kocaeli Üniversitesi’nde çalışma iktisadı ve sanayi bağlantıları üzerine çalışan Prof. Dr. Aziz Çelik de şuranın Merkez Bankası varsayımına yaklaşmasını beklediğini söylüyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Çelik, Memur-Sen’in çok daha yüksek bir talebi olmasına karşın pazarlık sürecinde memurları harekete geçirip hükümet üzerinde baskı yapmaktansa danışıklı dövüşü tercih ettiğini söylüyor:
“’Biz yapmadık Hakem Heyeti yaptı’ diyecekler.
“Memur-Sen yalnızca üç ay için yüzde 35 artırım talep edip yıllık yüzde 32 seviyesinde bir artırıma razı olacak.
“Memur-Sen’in açıklamasının satır ortalarına bakıldığında ‘Hükümetin teklifinin Merkez Bankası enflasyon iddiasının bile altında kaldığını’ söyledikleri için onların da beklentilerinin bu düzey olduğu görülüyor.”
Kurulda kimler var?
Kuruldaki yedi kişi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından atandı:
- Metin Yener (Sayıştay Başkanı)
- Prof. Dr. Lutfihak Alpkan (Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, Bakan Yardımcısı)
- Dr. İsmail İlhan Hatipoğlu (Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bakan Yardımcısı)
- Refik Tuzcuoğlu (Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Bakan Yardımcısı)
- İsa Atçeken (Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Lider Yardımcısı)
- Prof. Dr. M. Fatih Uşan (Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Hukuk Fakültesi İş Hukuku ve Toplumsal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı)
- Prof. Dr. Fatih Yardımcıoğlu (Sakarya Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Bölümü)
Dört kişi ise sendikalar tarafından görevlendirildi:
- Hüseyin Öztürk (Memur-Sen Genel Lider Yardımcısı)
- Soner Can Tufanoğlu (Memur-Sen Genel Lider Yardımcısı)
- Türkeş Güney (Türkiye Kamu-Sen Genel Lider Yardımcısı)
- Şenol Köksal (KESK Genel Sekreteri)
Prof. Aziz Çelik, gelişmiş ülkelerde sadece üst seviye kamu vazifelileri ve asker-hakim üzere muhakkak meslek kümelerinin grev yapmasının yasak olduğunu ve bu çeşit heyetlerin sadece bu meslek kümelerinin maaş artırımlarıyla ilgilendiğini hatırlatırken, Türkiye’de tüm memurlara grev yasağı olması nedeniyle bu heyetin hepsini etkilediğini, olması gerekenin grev yasağının kaldırılması olduğunu vurguluyor.
Kurulun yedisinin Cumhurbaşkanı tarafından atanmasının, kimilerinin bir gecede vazifeden alınabilecek bakan yardımcısı üzere bireyler olmasının bağımsızlığı azalttığını belirten Çelik, bu cins şuralarda patron ve sendika tarafından uzlaşılan uzmanların olması gerektiğinin altını çiziyor.
Kurula seçim nasıl yapılıyor?
Kamu Vazifelileri Sendikaları ve Toplu Kontrat Kanunu’na nazaran Hakem Şurası 11 şahıstan oluşuyor.
Bunların yedisini Cumhurbaşkanı seçiyor.
Bunlar şöyle:
- Yargıtay, Danıştay ve Sayıştay Lider, Başkanvekili, Lider Yardımcısı yahut Daire Liderleri ortasından Cumhurbaşkanınca Lider olarak seçilecek bir üye,
- Cumhurbaşkanınca belirlenen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarından dört üye,
- Üniversitelerin kamu idaresi, iş hukuku, kamu maliyesi, çalışma iktisadı, iktisat ve işletme bilim kısımlarından en az Doçent unvanını taşıyanlar ortasından Cumhurbaşkanınca seçilecek bir üye,
- Bağlı sendikaların üye sayısı prestijiyle en fazla üyeye sahip konfederasyon tarafından üç, bağlı sendikaların üye sayısı açısından ikinci ve üçüncü sırada bulunan konfederasyonlar tarafından ikişer olmak üzere (d) bendinde belirtilen bilim kollarından en az Doçent unvanını taşımak kaydıyla, önerilecek toplam yedi öğretim üyesi ortasından Cumhurbaşkanınca seçilecek bir üye yer alıyor.
Cumhurbaşkanının seçmediği dört üye ise sendikalar tarafından belirleniyor.
Yasaya nazaran şura beş gün içinde karar vermek zorunda. Hakem Şurasına müracaat müddeti bugün dolacağı için, şuranın ay sonuna kadar kararını açıklaması bekleniyor.