İngiltere ile Çin, “rahatsızlıklara” karşın diyaloğu sürdürme konusunda anlaştı

İngiltere Dışişleri Bakanı James Cleverly, Londra’nın Çin kaynaklı stratejik ve ekonomik güvenliğe ait telaşların arttığı bir periyotta irtibatı sürdürme ve ilgilerde yeni bir istikrar bulma amacıyla Pekin’i ziyaret etti.

Pekin’de Çin Devlet Devlet Lideri Han Cıng ve Dışişleri Bakanı Vang Yi ile görüşen Cleverly, 5 yıl ortadan sonra Çin’i ziyaret eden birinci İngiltere dışişleri bakanı oldu.

İngiltere’den en son, Theresa May’in liderliğindeki Muhafazakar Parti hükümetinin Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt, Temmuz 2018’de Pekin’i ziyaret etmişti.

Çin tarafı Cleverly’nin görüşmelerine ait şimdi resmi açıklama yapmazken devlet medyasına yansıyan haberlere nazaran, taraflar bağları tekrar istikrara kavuşturmak için diyaloğu sürdürme konusunda mutabakata vardı.

Çin devlet televizyonu CCTV’nin haberine nazaran, Devlet Lideri Yardımcısı Han, Cleverly ile görüşmesinde, Çin ve İngiltere’nin, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun daimi üyeleri olarak, “küresel riskler ve meseleler karşısında birbirlerinin telaşlarını ve temel çıkarlarını gözetmesi gerektiğini” vurguladı.

Han, “Çin ve İngiltere, global barışın gelişimini teşvik etmek için milletlerarası ve bölgesel hususlarda irtibatı sürdürmeli.” sözünü kullandı.

Ekonomik ve ticari işbirliğinin, Çin-İngiltere bağlantılarının “sağlıklı ve istikrarlı gelişiminin temeli” olduğunu vurgulayan Han, her iki hükümetin de başka ülkelerin şirketler için düzgün bir iş ortamı sağlaması ve pratik işbirliği için yeni büyüme alanları keşfetmesi gerektiğini belirtti.

Haberde Clevery’nin de Çin’in milletlerarası idaredeki rolünün kıymetinin altını çizerek “üst seviye temasların ve stratejik irtibatın sürdürülmesinin” gereğine işaret ettiği kaydedildi.

Pekin’in “rahatsızlıkları”

Cleverly’nin mevkidaşı Vang Yi ile görüşmesinde de tarafların, ilgilerin ilerletilebilmesi için “dürüst ve direkt irtibat kanalına” duyduğu gereksinime işaret ettiği aktarıldı.

Vang, Çin’in İngiltere ile bağlantıları sürdürmeyi istediği, ancak vakit zaman, hatta Cleverly’nin ziyareti sırasında bile “rahatsızlıkların” ortaya çıktığını belirterek, “Diyalog ve işbirliği, Çin’in İngiltere’ye yönelik siyasetinin anahtar sözcükleri ve genel tonudur.” formunda konuştu.

Londra’nın “endişeleri”

İngiltere Dışişleri Bakanlığı, ziyarete ait yaptığı yazılı açıklamada, Cleverly’nin Han ve Vang ile görüşmelerinde global ve bölgesel mevzulardaki İngiltere’nin kanılarını paylaştığını bildirdi.

Açıklamaya nazaran Cleverly görüşmelerinde Çin’in “saldırgan siber faaliyetlerine” ait İngiltere’nin telaşlarını lisana getirirken Hong Kong’da yürürlüğe giren tartışmalı Ulusal Güvenlik Yasasının sebep olduğu tansiyona de vurgu yaptı.

Çin’in Tayvan Boğazı’ndaki aksiyonlarının milletlerarası barışı ve istikrar etkilediğine işaret eden Cleverly, Pekin idaresine, Çin’deki insan hakları ihlallerini eleştiren İngiliz milletvekillerine uyguladığı yaptırımları kaldırılması davetinde bulundu.

Cleverly, Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki Uygur halkına yönelik toplu gözaltı üzere uygulamalara yönelik İngiltere’nin tenkitlerini de lisana getirdi.

Han ve Vang’la yapılan görüşmelerde iki ülkenin iklim değişikliği üzere global sıkıntılar karşılığında işbirliği yapması konusunda mutabakata vardığı da belirtilen açıklamada Cleverly, İngiltere’nin Kuzey Kore ve Rusya-Ukrayna Savaşı konusundaki tavrını da paylaştı.

Görüşmelerde taraflar yapay zeka teknolojilerinin potansiyeli konusunda tıpkı görüşlerini paylaşırken riskleri azaltmak konusunda da global uyum muhtaçlığını lisana getirdi.

“Düzenli diyaloğu sürdürmemiz önemli”

Cleverly ayrıyeten İngiltere’nin çıkarlarına uygun olduğu takdirde açık diyaloğa ve yapan iştirake açık olduğunu vurguladı.

İngiliz Bakan Pekin’de milletlerarası medya kuruluşlarına yaptığı açıklamada, iki ülkenin insan hakları irtibatlı sıkıntılar dahil “anlaşmazlıkları” olduğunu, lakin Çin ile “pragmatik bir çalışma ilişkisini” sürdürmek gerektiğini vurguladı.

Cleverly, “Çin’i bir gecede, hele tek bir toplantıyla değiştiremeyeceğimizin farkındayım lakin nizamlı diyaloğu sürdürmemiz değerli.” değerlendirmesinde bulundu.

Küresel cepheleşmenin tarafları

Eski Bakan Jeremy Hunt’ın 2018’de Çin ziyaretinden bu yana geçen vakitte hem dünyada hem de Çin-İngiltere bağlantılarında büyük değişimler yaşandı. Çin ile ABD ortasındaki artan rekabet, Washington’ın kilit müttefiki İngiltere’yi bölgesel ve global saflaşmanın aktörlerinden biri haline getirmişti.

Çin’in, Rusya-Ukrayna Savaşı’ndaki Moskova’ya yakın tutum alması ve Güney Çin Denizi ve Tayvan’daki egemenlik tezlerinde tavrının sertleşmesi bölgesel ve global cepheleşmeyi görünür kılmıştı.

İngiltere’nin 2021’de ve ABD ile, Avustralya’ya nükleer denizaltı teknolojisi aktarılmasını öngören AUKUS savunma işbirliğini kurması, Çin tarafından bölgede kendisine karşı bir askeri ittifak olarak yorumlanmıştı.

“Çağı tanımlayan meydan okuma”

Öte yandan İngiltere’de de son periyotta Çin’in ülke içindeki faaliyetlerine ve ekonomik güvenliğe ait kaygıların arttığı gözleniyor.

İngiliz hükümetinin Mart 2023’te güncellediği “Güvenlik, Savunma, Kalkınma ve Dış Siyaset Bütünleşik Strateji Belgesi”nde, Çin’in hem güvenlik ve hem bedeller bakımından İngiltere’nin görmeyi istediği milletlerarası sisteme “çağı tanımlayan bir meydan okuma” oluşturduğu belirtilerek Çin’e yönelik yaklaşımın “değişerek ilerlemesi” gerektiği vurgulanmıştı.

Belgede, “Pekin ile, iklim değişikliği üzere problemlerde işbirliği için ortaklarımızla çalışmayı sürdüreceğiz. Lakin Çin Komünist Partisinin zorlama ve bağımlılıklar yaratma teşebbüslerine başkalarıyla birlikte karşı çıkacak, ülkemizi, demokrasimizi ve iktisadımızı koruyacağız.” sözlerine yer verilmişti.

İngiltere Parlamentosunun İstihbarat ve Güvenlik Komitesi de temmuzda yayımladığı raporda, Çin’in İngiltere’nin iktisadı, siyaseti, sivil altyapısı ve akademisine nüfuz ederek “devlete karşı topyekun hücuma giriştiği”, İngiliz hükümetinin buna karşı müdafaa düzenekleri geliştirmekte yetersiz kaldığı uyarısı yapılmıştı.

Başbakan Rishi Sunak, misyona başladıktan sonra Kasım 2022’de yaptığı bir konuşmada, Çin ile ilgilerde “işbirliğinin altın çağının noktalandığını”, İngiltere’nin bundan bu türlü “ekonomik güvenliğe odaklanması gerektiğini” vurgulamıştı.