Hukukçular, İstanbul Valiliği’nin içki yasağını Anayasa’ya ters buldu: AİHM’e kadar gidilmeli, Vali’nin bu türlü bir yetkisi yok!

İstanbul Valiliği’nin “olaylara karışan şahısların ekseriyetle alkollü” olduğunu savunarak; halka açık alanlarda, parklarda, plajlarda içki tüketimini yasaklaması, kamuoyunda “yaşam stiline müdahale” olarak yorumlanırken, anayasa hukukçuları, kelam konusu kararın valilik tarafından alınamayacağını ve Anayasa’nın ihlal edildiğini söyledi. 

İstanbul Valisi Davut Gül’ün imzasıyla yayımlanan genelge ile “alkol satışı ve tüketilmesi ruhsatı bulunan işletmeler dışında” kalan halka açık deniz ve kıyı kenarlarında, plaj, park, piknik ve mesire alanlarında içki tüketimi yasaklandı. Genelgede “olaylara karışan şahısların ekseriyetle alkollü” olduğunu öne sürülürken, “huzur ve sükunu bozacak formda davranışlarda bulunan şahıslara kolluk vazifelileri tarafından 617 TL idari para cezası verileceği” de belirtildi.

Tartışma yaratan kararı T24‘e pahalandıran Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi, Anayasa Hukuku profesörü Şule Özsoy Boyunsuz, temel hak ve özgürlüklerin sadece kanunla sonlandırılabileceğini hükmeden Anayasa’nın 13. hususunun ihlal edildiğini söylerken, mevzunun yargıya taşınması gerektiğini, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne kadar gidilmesi gerektiğini belirtti. Boyunsuz, “yasağı yargıya taşımanın kâfi olmayacağını, vatandaşların ömür alanlarına yönelik bu müdahaleye topluca karşı çıkması gerektiğini” de vurguladı. Özsoy Boyunsuz, gerçek münasebetin, ‘alkol karamdır’ fikri olduğunu savundu. 

“Alkol almayı, kamu sistemini bozan bir davranış olarak göstermek, kişinin direkt ömür alanına müdahale edildiği manasına gelir. Yani valilik, vatandaşın neyi içip neyi içemeyeceğini söylüyor. Bu karar, temel hak ve özgürlüklere yönelik bir sınırlamadır. Anayasamızın 13. hususuna nazaran, temel hak ve hürriyetler bu formda sınırlanamaz.

Alkol almak tek başına kamu nizamını bozan bir davranış değil. O davranışı gösteren, alkol almadan da gösterir. 

“Kararın altında yatan asıl münasebet, ‘alkol karamdır’ düşüncesidir” 

Kararın altında yatan asıl münasebet ‘alkol haramdır’ fikridir. Alkolü alan herkes sarhoş olmaz, sarhoş olan herkes de kamu tertibini bozmaz. Özgürlüklere yönelik bu manipülatif müdehale aslında, söylenen münasebetin dışında öbür bir münasebet ile yapılıyor. 

İktidar, herkese, kendisinin inandığı formda yaşamasını dayatıyor. İnsanlara nasıl yaşayacaklarını seçme özgürlüğü vermiyor.

İnsan Hakları Avrupa Mukavelesi’nde devletlere, ‘Bir hak ve özgürlüğü sınırlarken, müsaade verilen münasebet ile sınırlanması gerekir. Müsaade verilmeyen bir gerekçeyi saklamak için, müsaade verilen gerekçeyi kullanmak da yasaktır’ der. Bu kararla yapılan, direkt doğruya bu. Kimse, bunun sebebinin kamu sistemini korumak olduğu konusunda ikna edemez beni. İçkinin günah olduğunu düşünmek ve toplumu buna nazaran şekillendirmek için yapılan bir şey bu.” 

“Topyekûn karşı çıkılmalı, AİHM’e kadar gidilmeli” 

Bu karara, topyekûn karşı çıkmak lazım. Yargıya taşımak lazım. 

Ancak ne yazık ki yargı, tarikat ve cemaatlerin yuvalandığı, örgütlendiği bir yer haline geldi, siyasallaştı.

Biz hukukçular olarak biliyoruz, birtakım tarikatlar, Adalet Bakanlığı’ndaki imtihanlarda, devlet içinde aktif olarak örgütlendiler. Anayasa’nın temel prensiplerini koruyacak yargıç bir avuç kaldı. Yargıya kesinlikle götürülmeli. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne kadar varacak bir hukuksal çaba başlatılmalı. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, faal ve örgütlü olarak ömür alanlarına yönelik bu müdahaleye direnmeli, topluca karşı çıkmalı. ‘Siz, benim özgürlüklerimize müdahale edemezsiniz, bunun bir hududu vardır’ denilmeli. 

“Temel hak ve özgürlükler can çekişiyor” 

Bir hukukçu olarak söylemekten hüzün duyuyorum ancak yalnızca yargıya taşımak yetmez. Bugün, çok kuşatılmış bir alanda, demokrasisi ölmüş, temel hak ve özgürlükleri can çekişen bir noktada bulunuyoruz. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, temel hak ve özgürlüklerine, laikliğe sahip çıkmak zorunda. Bunu muhafazakarlar da yapmak zorunda zira bu dine de ziyan veren bir şey. Gün geçtikçe, muhafazakarların da dinini yaşayış biçimlerine karışılmaya başlanacak. Ömür stiline, devletimizin temel sistemine yönelik direkt bir tehdittir bu.” 

“Valiliğin yetkisi yok, olsa bile, yasağı her yeri kapsayacak formda alamaz” 

Doç. Dr. Tevfik Sönmez Küçük de İstanbul Valisi’nin bu kararı alma yetkisinin olmadığını defaatle vurguladı. 

Genelgeye hiçbir istisnanın tabi olmadığını belirten Doç. Dr. Küçük, şöyle konuştu:

“Valiliğin kanunda kamuya açık alanlarda bu halde bütün park, bahçe alanlarında yasaklama kararı alma yetkisi kanunda yok. Hak ve özgürlükler fakat kanunla sonlandırılır, Anayasa’ya alışılmamış bu genelge. 

Valiliğin bu halde bir yasak alma yetkisi olsa dahi, her yeri, bütün parkları kapsayacak biçimde yasaklama kararı alamaz. Bu durum, ölçülük unsuruna terslik teşkil eder. Valiliğin bu türlü bir yetkisi aslında yok. Vilayet yönetimi kanununda bir kadro yetkiler var lakin bunlar çok genel geçer yetkiler. Hak ve özgürlüğü sonlandırmak için detaylı, somut düzenlemeler olması gerekiyor maddede. Vilayet yönetimi kanununa dayandırdıkları hususlar, valiye bu yetkileri vermiyor. 

Benzer durumu, pandemi devrinde de sokağa çıkma yasağı konusunda yaşadık. O periyotta verilen idari para cezaları daha sonra iptal edildi. Hukuksal açıdan sıkıntılı bir düzenleme bu. 

Ceza alan biri cezayı iptal ettirebilir mi?

Doç. Dr. Küçük, halka açık alanda içki içen bir kişinin ceza alması durumunda ise Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurabileceğini söyledi:

“Kabahatler kanunu çerçevesinde idari para cezası kesildiğinde, Sulh Ceza Hâkimliğine giderek, o cezanının iptali talep edilebiliyor. Anadolu yakasında bu türlü bir ceza alındığını farz edelim, o kişi İstanbul Anadolu Adliyesi’nde Sulh Ceza Hakimliği’nden bu cezanın mühleti içerisinde iptalini talep ederek dava açabilir. 

Bahsettiğim münasebetlerle cezanın iptal edeceğini düşünüyorum. Vali’nin alkol alan şahsa yasak koyma yetkisi yok, yolluk kuvvetlerinin bunun üzerinden ceza kesme yetkisi de yok. Bunlar, genel davranış özgürlüğüdür.”