Dünya devi Google 25’inci yılını geride bıraktı

Dünyanın en büyük arama motoru Google, kuruluşundan bu yana 25 yılı geride bırakırken, Alphabet çatısı altında devam ettiği yolunda rekabet telaşları ve alandaki yeni kurallarla sınanıyor.

Google’ın kuruluş süreci 1996 yılında California’daki Stanford Üniversitesi’nde doktora öğrencileri olan Larry Page ve Sergey Brin’in araştırma projesiyle başladı.

Geleneksel arama motorlarıyla yapılan aramalarda sonuçlar, aranan tabirlerin sayfada kaç defa görüldüğü mantığıyla sıralanırken, Page ve Brin, “PageRank” ismi verilen sitelerin gösterilen ilgiye nazaran sıralandığı arama motorunu tasarladı.

Page ve Brin, “Backrub” ismiyle hayata geçirdikleri arama motorunun ismini daha sonra 10 üzeri 100 manasına gelen “googol” sözünden esinlenerek “Google” olarak değiştirdi.

Kuruluşundan itibaren birkaç yılda Google, sırf akademik topluluğun değil, Silikon Vadisi yatırımcılarının da dikkatini çekti. Aldıkları yatırımla 4 Eylül 1998’de resmi olarak kurulan Google’ın takımı, “hantal masaüstü bilgisayarların” yer aldığı Kaliforniya’nın Menlo Park banliyösündeki bir garaj olan ofislerine geçiş yaptı.

Ziyaretçi sayısı 2001’de 1 milyarı buldu

Google arama motoru, sayıları giderek artan internet kullanıcılarının ilgisini çekerken, 2000 yılında arama anahtar sözleriyle ilgili reklamları satmaya başladı.

Tekil ziyaretçi sayısı 2001 Mayıs ayında birinci defa 1 milyarı bulan Google, 2003’te Blogger web sitesini satın alarak blog gönderilerinden toplanan bilgileri kullanma konusundaki rekabet yeteneğini teminat altına aldı.

Google, dünyanın en büyük e-posta servislerinden Gmail’i 2004’te başlatırken, Android işletim sistemini 2005 yılında satın aldı. 2006’da ise YouTube’ı bünyesine katan Google, yeniden tıpkı yıl kendi data merkezini kurdu.

Gitgide daha yüksek randımanla çalışan bir arama motoru haline gelen Google, Orkut, Google Buzz ve Google+ üzere toplumsal ağ araçlarına ek olarak, web tarayıcısı Google Chrome, fotoğraf görüntüleme ve düzenleme yazılımı Picasa ve anlık iletileşme Google Talk üzere uygulamaları hayata geçirdi.

Halka arzı

Google’ın birinci halka arzı, kuruluşundan yaklaşık 5 yıl sonra Ağustos 2004’te gerçekleşti. Şirketin kıymeti halka arzından sonra büyük ölçüde yükselirken, 2005’te yaklaşık 52 milyar dolarlık piyasa bedeliyle dünyanın en büyük medya şirketlerinden biri haline geldi.

Şirket, 2014 prestijiyle 40’tan fazla ülkede 70’in üzerinde ofis sayısına ulaşırken, Alphabet çatısı altında tekrar organize oldu. Alphabet, Google ve Google’a ilişkin öteki şirketleri bir çatı altına almak gayesiyle Ağustos 2015’te kuruldu.

Google, Nisan 2020’de, Kovid-19 salgını nedeniyle yılın geri kalanında işe alımların yavaşlatılması ile yatırımların yine ayarlanması üzere çeşitli maliyet düşürücü tedbirlerini duyurdu.

Antitröst davalarıyla gündemde

Şirket, ulaştığı piyasa kıymeti ve ziyaretçi sayılarıyla kesimde başkan pozisyonda yer alırken, antitröst ihlalleri nedeniyle birçok ülkede tartışmalara neden oldu.

ABD Adalet Bakanlığı, 2019’da Google’ı soruşturacağını bildirirken, soruşturma sonucunda şirkete, arama ve arama reklamı pazarlarındaki monopol pozisyonunu berbata kullandığı gerekçesiyle Ekim 2020’de dava açıldı.

Ocak 2021’de Avustralya, Google’ın medya şirketlerine içeriklerini kullanma hakkı için ödeme yapmasını zarurî kılan bir yasa teklifinde bulundu.

10 ABD eyaletinin Google’e karşı açtığı davaya ait dokümanlarda, şirketin rakip reklam hizmetlerine nazaran avantaj elde etmek için geçmiş reklam tekliflerinden elde edilen bilgileri kullanan bir program yürüttüğü ortaya çıktı.

 Google 2010’dan sonra AB’nin radarına girdi

Avrupa ülkelerinde faaliyet gösteren şirketlerin dallarında rekabete karşıt bir durum olup olmadığını denetleme yetkisini elinde tutan Avrupa Birliği (AB) Kurulu Google’ı radarına aldı.

Yaptığı soruşturmalarda rekabete yahut antitröst maddelerine alışılmamış bir durum tespit ederse buna son veren ve firmalara yüksek para cezaları kesen Komite, bilhassa 2010’dan itibaren Google’a yönelik çok sayıda inceleme başlattı.

2,4 milyar avroluk rekor ceza

Özellikle Google’ın alışveriş, Android işletim sistemi ve reklamları nedeniyle resmi soruşturmalar açan AB, 2017’de Google’a internet aramalarındaki hakim pozisyonunu berbata kullanmaktan ötürü 2,42 milyar avroluk periyot için rekor düzeyinde olan para cezası verdi.

Komisyon ayrıyeten Google’dan şirketin çalışma biçimini değiştirmesini, arama motorundan alışveriş hizmetinde rakiplerine “eşit muamele” yapmasını istedi.

AB, 2018’de de Android işletim sisteminde rekabet kurallarını ihlal ettiği ve piyasa hakimiyetini berbata kullandığı gerekçesiyle Google’a yeni bir rekor olan 4,3 milyar avroluk para cezası verdi.

Bu evrak, Google’ın akıllı telefon ve tablet üzere taşınabilir aygıtlarda kullanılan Android işletim sisteminde kendi arama ve öbür çeşitli uygulamalarını aygıtlarda yüklü olarak sunmasından kaynaklanıyordu.

Soruşturmada, Google’ın çeşitli aygıt üreticileriyle yaptığı kontratlarda, Google arama, Play Store ve Chrome tarayıcısını evvelden yükletmeye zorladığı ve birtakım telefon üreticilerine Google aramayı evvelce yüklemeleri halinde ödeme yaptığı ortaya çıkarılmış, bu durum kurallara karşıt bulunmuştu.

AB Komitesi, 2019’da ise AdSense’de piyasa hakimiyetini berbata kullandığı gerekçesiyle Google’a 1,49 milyar avroluk para cezası verdi. Karar, Google’ın üçüncü taraf internet siteleriyle imzaladığı mukavelelerde kısıtlayıcı unsurlara yer vererek, rakiplerinin kelam konusu internet sitelerine reklam vermelerini engellediği gerekçesiyle alındı.

Toplam 8 milyar avroluk para cezasına çarptırıldı

Google, AB tarafından kesilen bütün cezalara karşı Avrupa Adalet Divanı’nda tüzel süreçler yürütmesine karşın bu cezaların iptal edilmesini sağlayamadı.

Böylece, Google AB’nin rekabet kurallarına uymadığı gerekçesiyle toplamda 8 milyar avronun üzerinde para cezasına çarptırıldı.

Buna ek olarak AB, Google’a reklamlar nedeniyle öbür bir rekabet soruşturmasını 2021 yılında başlattı. Bu kapsamda AB, Google’ın reklam teknolojisinde kendi hizmetlerini avantajlı pozisyona getirip getirmediğini ve rakip reklam hizmet sağlayıcıların ziyana uğratılıp uğratılmadığını inceliyordu.

AB, haziran ayında Google’ı dijital reklam faaliyetlerinde rekabet kurallarını ihlal etmekle suçladı. AB Kurulu’nun Google’ın reklam teknolojisi “adtech” kesiminde rekabeti bozarak AB antitröst kurallarını ihlal ettiğine dair ön görüşünü Google’a bildirdi. Resmi sürecin devam ettiği evrakta şirketin ileride önemli ölçüde para cezası alması kelam konusu olabilir.

Ayrıca AB, çok sayıda kullanıcısı bulunan Google üzere dünyanın en büyük teknoloji şirketlerine yönelik yeni katı kuralları 25 Ağustos’ta yürürlüğe aldı.

Dijital Hizmetler Yasası (DSA) kapsamında, AB ülkelerinde faaliyet gösteren büyük dijital platformlar, arama motorları ve alışveriş siteleri, artık daha sıkı biçimde denetlenmeye ve sert kurallara tabi tutulmaya başlandı.

Google AB’nin yeni kurallarına uyacağını bildirdi

Aralarında Alphabet’e bağlı Google arama motoru, Google Play, Google Maps, Google Shopping ve YouTube’un da yer aldığı büyük dijital platformların, dezenformasyonu sınırlamaları, yasa dışı içeriği süratle kaldırmaları, reşit olmayanları internet ortamında daha fazla müdafaaları, riskleri azaltmaya yönelik adımlar atmaları ve dış kontrole tabi tutulmaları kaide oldu.

Kural ihlalinde bulunan dijital platformlara global cirolarının yüzde 6’sına varacak düzeyde para cezaları uygulanacak. İhlallerin tekrarı durumunda kelam konusu dijital platformların AB’deki faaliyeti bitirilebilecek.

Google ise bu yeni uygulama ile birlikte süratle AB’nin dijital platformlara yönelik yeni katı kurallarına uyacağını açıkladı.

Çoğu kişi için günlük hayatın bir kesimi haline gelen Google’a yönelik en ağır tenkitler ise vergiden kaçınma, arama sonuçlarını manipülasyon, oburlarının fikri mülkiyetinin kullanımı, data derlemesinde mahremiyete muhalif davranmak ile kullanıcı davranışlarını takip ve gözetleme üzere hususlarda geliyor.

Google’ın alanındaki önder pozisyonunu koruma etmek için rakiplerinin önünü kapatacak davranışlar sergilemesi de olumsuz karşılanıyor. (AA)