Almanya’da yeni Vatandaşlık Yasası ile neler değişecek, Türk göçmenler için dönüm noktası mı?

Almanya’da Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti’nin (FDP) oluşturduğu koalisyon hükümeti, vatandaşlık hukukunda ıslahat öngören yasa tasarısı üzerinde uzlaştığını açıkladı.

Çifte vatandaşlık hakkının tanınmasıyla Türklerin ayrımcılık eleştirisini bertaraf etmeyi amaçlayan hükümet, tıpkı vakitte Alman vatandaşlığına geçişleri kolaylaştırarak nitelikli iş gücünü ülkeye çekmeyi hedefliyor.

Hükümet ayrıyeten ülkede çok sağcı popülist Almanya İçin Alternatif Partisi’ne (AfD) siyasi takviyenin arttığı bir devirde yürürlüğe girmesini umduğu ıslahatla göçmenlerin siyasi iştirakini da güçlendirmek istiyor.

Almanya İçişleri Bakanı Nancy Faeser, Çarşamba günü düzenlediği basın toplantısında yasa tasarısı hakkında kamuoyunu bilgilendirdi, ıslahatı nihayet hayata geçirebilecekleri için de memnuniyet duyduklarını vurguladı.

Alman hükümeti neden vatandaşlık yasasında ıslahata gidiyor ?

Vatandaşlık hukuku ıslahatının iki ana amacı var: Birincisi, “ayrımcılık” tenkitlerini bertaraf etmek için herkese ikili vatandaşlık hakkını tanımak ve bu yolla Alman vatandaşlığına geçenlerin oranını artırmak.

Onlarca yıl bir göç ülkesi olduğunu kabul etmeyen Almanya’da göçmen nüfusu, bilhassa Suriye krizi ve Ukrayna savaşı kaynaklı göçler nedeniyle daha da arttı. Alman vatandaşlığına geçenlerin oranı ise son yıllarda çok düşük.

Yaklaşık 84 milyonluk nüfusa sahip olan Almanya’da yaşayan 12 milyondan fazla göçmenin Alman vatandaşlığı bulunmuyor. Halbuki bunların neredeyse yarısı 10 yıldan fazladır Almanya’da yaşıyor, vatandaşlığa geçiş için gerekli 8 yıllık ikamet etme şartını karşılıyor.

Ancak katı düzenlemeler ve ikili vatandaşlık hakkının tanınmaması nedeniyle Alman vatandaşlığına başvurmuyorlar.

2022 yılında Alman vatandaşlığını alma hakkına sahip olanların sadece yüzde 3,1’i vatandaşlık için müracaatta bulundu.

Alman hükümetinin vatandaşlık ıslahatının ikinci amaç ise iş gücü açığı ile boğuşan ülkeyi nitelikli göçmenler için daha cazip hale getirmek.

“Vatandaşlık hukukunun modernizasyonu” başlığını taşıyan 61 sayfalık yasa tasarısında vatandaşlığa başvurmak için Almanya’da 8 yıl yasal olarak ikamet etmiş olma kaidesi 5 yıla indiriliyor.

Hatta, “ülkeye hayli güzel ahenk sağlamış” bireylere 3 yıl sonra müracaat imkanı tanınıyor.

Burada dikkate alınacak kriterler ise şöyle sıralanıyor:

Çalışma hayatında üstün performans gösterilmesi ya da istekli işler üstlenilmesi, çok uygun Almanca bilmek, kendisi ve ailesinin geçimini sağlayabilmek.

Yasa tasarısı, birden fazla vatandaşlığa sahip olmaya da müsaade veriyor.

Ayrıca yasa değişikliği yabancı anne babanın Almanya’da doğan çocuklarının Alman vatandaşlığına sahip olmasına da imkan tanıyor.

Tek şart, ebeveynlerden birinin 5 yıldan fazla Almanya’da nizamlı olarak ikamet etmesi ve daimi oturuma sahip olması.

Reform Türk göçmenler için bir dönüm noktası mı?

Yasa Federal Meclis’te kabul edilerek yürürlüğe girdiği takdirde Almanya “çoklu vatandaşlığın önlenmesi” prensibini terk etmiş olacak, ikili vatandaşlık olarak da isimlendirilen, birden fazla ülkenin vatandaşlığına sahip olma hakkı, herkese tanınan bir hak olacak.

Bu hak bilhassa Alman vatandaşlığını alabilmeleri için Türk vatandaşlığından çıkmaları kaide koşulan Türk göçmenler için değerli bir dönüm noktası olarak nitelendiriliyor.

Almanya yıllardır Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkeler ve İsviçre ile vatandaşlıktan çıkılmasına müsaade vermeyen Arjantin, Küba, İran, Suriye, Afganistan, Brezilya üzere pek çok ülke vatandaşına ikili vatandaşlık hakkı tanıyor.

Ülkedeki en büyük göçmen kümesini oluşturan Türk vatandaşlarının bu haktan yararlanmasına müsaade verilmemesi ise hararetli tartışmalara yol açıyor.

Göçmen kuruluşları bu düzenlemelere “ayrımcılık” eleştirisi yöneltiyor. Hukukçular bunların hem Anayasa’nın hem de Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi’nin ayrımcılık uygulanmasını yasaklayan kararlarını ihlal ettiği ikazında bulunuyor.

Ayrıca istatistikler ve yapılan anketler, geldikleri ülkelerin vatandaşlığından çıkmaya zorlananların Alman vatandaşlığına geçmekten kaçındıklarını ortaya koyuyor. Vatandaşlığı almak için 8 yıllık ikamet şartını karşılamalarına karşın bundan yararlanmak için başvurmayan 5 milyondan fazla göçmenin büyük bir kısmını de Türkler oluşturuyor.

Bu nedenle ikili vatandaşlık hakkının yürürlüğe girmesi sonrasında Alman vatandaşlığına başvuran Türk vatandaşlarının sayısında önemli artış bekleniyor.

Alman İçişleri Bakanı Faeser, ikili vatandaşlığa artık müsaade verileceğini söyledi. Faeser, “Göçmenler artık gelecekte kimliklerinin bir kesiminden vazgeçmek zorunda bırakılmayacaklar” dedi.

İlk kuşak ‘misafir işçilere’ hangi kolaylıklar sağlanacak?

Reformların Almanya’daki Türkiyeli göçmenler için getireceği bir öbür kıymetli değişiklik, ülkeye “misafir işçi” olarak gelen birinci kuşak göçmenler için sağlanan kolaylıklarla ilgili.

Bu göçmenler için Alman vatandaşlığına geçiş kriterleri esnetilecek.

Söz konusu göçmenler, Almanya’nın hukuksal, siyasi ve toplumsal tertibine ait soruların yer aldığı vatandaşlık testinden muaf tutulacaklar. Günlük hayatlarını idame ettirebilecek seviyede kelamlı Almanca lisan bilgisi kâfi sayılacak.

Tasarıda bu kapsama, 1974 yılından evvel Almanya Federal Cumhuriyeti’ne, 1990’dan evvel de Demokratik Almanya Cumhuriyeti’ne gelenlerin gireceği belirtiliyor.

Alman hükümeti, sağlacağı istisnai çarçabuk bu jenerasyonların Almanya’nın ekonomik ve toplumsal kalkınmasına sundukları “önemli katkıları”, “muazzam başarıları” onurlandırmayı hedeflediklerine vurgu yapıyor.

İçişleri Bakanı Nancy Faeser, bunu “geç kalınmış bir takdirin ifadesi” olarak nitelendirdi.

Vatandaşlık Maddesi’nde ıslahat Alman endüstrisi için neden kıymetli?
Hükümet ıslahatla birebir vakitte Almanya’yı nitelikli göçmenler için daha cazip bir ülke haline getirmek istiyor.

Alman İçişleri Bakanı Nancy Faeser, ikili vatandaşlığa da imkan sağlayacak yasa tasarısını kamuoyuna açıklarken, bunun Almanya iktisadının gereksinim duyduğu nitelikli göçmenlerin kazanılması için de büyük ehemmiyet taşıdığı vurguladı.

Faeser, “En âlâ beyinler için global bir rekabetin ortasındayız. Ekonomimiz pek çok alanda ivedilikle vasıflı çalışanlara muhtaçlık duymakta. Lakin en yeterli beyinleri lakin öngörülebilir bir gelecekte toplumumuzun tam manasıyla bir modülü olabilmeleri halinde kazanacağız” dedi.

Alman endüstrisinin, bilhassa ileri teknolojiler, bilişim, madencilik, inşaat, sıhhat üzere alanlarda her yıl yurtdışından yaklaşık 400 bin çalışana muhtaçlığı bulunuyor. 2035 yılına kadar muhtaçlık duyulacak nitelikli iş gücünün 7 milyonu bulacağı belirtiliyor.

Kimlerin Alman vatandaşı olmasına müsaade verilmeyecek?

Tasarıda vatandaşlık için gerekli kriterler sıralanıyor.

İyi Almanca bilgisi, gerekli geçim kaynaklarına sahip olunduğunun kanıtlanması üzere koşulların yanı sıra “özgürlükçü ve çeşitlilik arz eden Alman toplumunda yaşamaya bağlılık” sergilenmesi gerekiyor.

Tasarıda ayrıyeten antisemitizm, ırkçılık ya da Alman Anayasası’nda garanti altına alınan insanlık onuruna karşıtlık teşkil edecek tavır ve aksiyonlarda bulunanların Alman vatandaşlığına alınmayacakları belirtiliyor.

Yine resmi evlilikler dışında, birden fazla bayan ile evli olanlar ve bayan erkek eşitliğini göz arkası edenler de vatandaşlığa alınmayacak.

Bakan Faeser de basın toplantısında “Değerlerimizi paylaşmayan Alman olamayacak” diyerek bu hususta muhakkak tolerans gösterilmeyeceğini vurguladı.

Göçmen örgütleri şad mu?

Çifte vatandaşlık hakkının tanınması ve birinci kuşak göçmenlere kolaylık sağlanmasını memnuniyetle karşılayan göçmen kuruluşları, birebir vakitte tasarıya tenkitler de yönelttiler.

Almanya Türk Toplumu (TGD) Eş Lideri Gökay Sofuoğlu, “Tasarı bu haliyle Federal Meclis’te onaylandığı takdirde keyfiliğin önü açılır” dedi.

Sofuoğlu tasarı hakkında yaptığı açıklamada, “Keyfilikten bahsediyorum zira neyin anti-semitik ya da ırkçı bir davranış ya da bayan erkek eşitliğini göz gerisi etmek manasına geldiği ve bunların hangi noktada vatandaşlığa alınmamaya yol açacağı belirsiz” diye konuştu.

Yetkili kurumlara çok geniş bir takdir yetkisi tanınmasını gerçek bulmadıklarını aktaran TGD Lideri Sofuoğlu ayrıyeten devlet yardımlarından yararlanmak durumunda olan bekar ebeveynler, engelliler ve öğrencilere işaret ederek, maddede öngörülen kendi geçimini sağlama kuralının da zahmet yaratacağını söyledi.-

Reformun gerisinde AfD tasası mi yatıyor?

Almanya’da Toplumsal Demokratlar (SPD), Yeşiller ve liberal FDP’nin oluşturduğu koalisyon hükümeti, 2021 yılında iş başına gelirken, vatandaşlık ve göç yasalarında kapsamlı ıslahat yapma kelamı vermişti. Koalisyon mukavelesinde, Almanya için “modern bir göç ülkesi” vizyonunu ortaya koyan hükümet ortakları, çağdaş vatandaşlık yasası için kapsamlı siyaset değişikliğine gitmeyi vadetmişti.

Özellikle SPD ve Yeşiller, göçmen kökenlilerin en fazla takviye verdiği partiler ortasında bulunuyor.

AfD’ye son aylarda artan dayanak, her dört seçmenden birinin partiye oy verebileceğini ortaya koyan anketler, ülkede hararetli tartışmalara, AfD’yi demokrasi için tehdit olarak gören partilerde ise telaşlara yol açıyor. Vatandaşlık ıslahatının gerisinde bu kaygıya karşı koyma arayışının da yattığı belirtiliyor.

Çeşitlilik arz eden Alman toplumuna ve çağdaş bir Almanya’ya uygun bir vatandaşlık yasası hazırladıklarını söyleyen Alman İçişleri Bakanı Faeser, bu yolla tıpkı vakitte aslında uzun vakittir Alman toplumunun bir kesimi olan insanların artık ülkenin demokratik geleceğinin şekillendirilmesinde de yer almalarını sağlamak istediklerini kaydetti.

2021’deki genel seçimlerde Alman vatandaşı olmadıkları için 10 milyon yetişkin oy kullanamadı. Hukukçular ve siyaset bilimciler, bu kadar geniş bir kesitin seslerini duyuramamasını “demokrasi açığı” olarak nitelendiriyor.

Göçmenlerin siyasi karar alma süreçlerinde yer almamaları, kamuda misyonlar üstlenmemeleri, dışlanma hissini artıran, ahengi zedeleyen etkenler olarak sıralanıyor.

Başbakan Olaf Scholz de geçen sene yaptığı bir konuşmada vatandaşlık yasası ıslahatını, “Bir demokrasi lakin kelam hakkına sahip olma imkanıyla var olabilir. Meşruiyet bu yolla oluşuyor, devletin aldığı kararların kabul edilmesi de tekrar bu yolla güçlenebilir” kelamlarıyla savunmuştu.

Scholz, uzun müddettir Almanya’da yaşayan ve çalışanların, kökenleri, cilt renkleri ve dini aidiyetleri ne olursa olsun, tüm hak ve yükümlülüklerle Almanya’nın bir modülü olması gerektiğini kaydetmişti.

Değişiklikler ne vakit yürürlüğe girecek?

Vatandaşlık yasasında ıslahat öngören yasa tasarısı, yaz tatili sonrasında, önümüzdeki haftalarda Federal Meclis’in onayına sunulacak. Kabul edildiği takdirde 1 Ocak 2024 tarihi itibariyle yürürlüğe girebilir.

Almanya’da koalisyon ortakları geçen yıl sonunda ıslahat konusunda uzlaşmayı, yasa tasarısının da bu yılın başında mecliste kabul edilmesini sağlamayı hedefliyordu.